زهرا ال اسحق خوئینی - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

خانواده به عنوان کانونی متشکل از روابط انسانی، متفاوت از دیگر نهادهای حقوقی، نیازمند ظهور عدالت به معنای واقعی خود است. عدالت به معنای رعایت حقوق افراد و دادن حق به هر صاحب حقی است. انصاف نیز درمعنای عام، مترادف با عدالت است اما در معنای خاص، مفهومی لطیف تر از عدالت دارد. رجوع به انصاف، زمانی مطرح می شود، که اجرای قاعدهای عادلانه، نتایجی نامطلوب بهبار آورد. انصاف مجموع قواعدی است که در کنار قواعد اصلی حقوق وجود دارد و به استناد متکی بودن بر اصول عالی و برتر اخلاقی می تواند قواعد حقوقی را لغو کند یا تخصیص دهد. در این پژوهش از طریق بررسی منابع کتابخانه ای و شیوه توصیفی تحلیلی به این یافته ها دست یافته شد: در خصوص اصل عدالت و انصاف و نقش آن در حقوق خانواده بحث از عدالت در آیات و روایات متعدد به چشم می خورد، انصاف در حقوق ایران با عنوانی مستقل یافت نمی شود و رد پای آن را باید در لابلای قوانینی که از آن استفاده کرده اند، جستجو کرد. از موارد کاربرد این اصل در قانون ایران می توان به ماده ی ۳ قانون مسئولیت مدنی اشاره نمود. در حقوق خانواده اصل عدالت و انصاف، در مواردی همچون تعیین مهر در صورت بطلان مهرالمسمی، انحلال ملکیت مهر در طلاق پیش از نزدیکی، طلاق خلع و بذل تمام مهریه پیش از نزدیکی و تعیین حقوق و وظایف زوجین کاربرد دارد.

اصل عدالت، اصل انصاف، حقوق خانواده