پرگل ساطعی - دانشجو کارشناسی ارشد معماری، گروه معماری، موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی جهاد دانشگاهی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران
سونیا امجدیان - مدرس دانشگاه گروه معماری، موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی جهاد دانشگاهی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

با بررسی قوانین مکتب روان شناسی گشتالت، ابعاد و زوایای پنهان و نهان در طراحی پلان خانه های ایرانی قابل دریافت است که در زمانی بسیار قبل از زمان بوجود آمدن مکتب گشتالت رایج بوده اند. در این نوشتار، از میان این جنبه ها قوانین شکل و زمینه، تقارن، شباهت، بستگی و ... را بررسی می شود. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع هدف، کاربردی و از نظر نوع توضیفی تحلیلی با تکنیک تحلیل محتوای متن می باشد. داده های این پژوهش غالبا ماهیتی کیفی دارند و بر مبنای تفسیر و تحلیل عمیق بر روی خانه های سنتی ایرانی ارزیابی شده اند. نتیجه حاصل شده آن است که تمام قوانین گشتالت به نوعی در طراحی پلان و نماهای خانه های ایرانی وجود دارند و بر اثر همین قوانین، پلان و نمای خانه ایرانی فرمی خوانا و آشنا با ذهن فرد به خود می گیرد . بر این اساس می توان گفت که با پیش رفتن در تاریخ، حضور قوانین گشتالت در طراحی نما و پلان خانه ایرانی اسلامی به خصوص در زمان قدیم آشکارتر می شود؛ مثلا استفاده از قوانین شکل و زمینه، تقارن ، مجاورت و مشابهت در خانه های مربوط به دوره های متاخرتر بیشتر است و نکته جالب در این بین، مطرح نبودن مکتب روان شناسی گشتالت در زمان طراحی این خانه ها در ایران است . تفکر عمده در نظریه گشتالت این است که نقش مایه های کلی، بر عناصر تشکیل دهنده شان برتری می یابند و خواصی را دارا هستند که ذاتا در خود آن عناصر موجود نیست. این نکته در عبارتی بدین شکل جمع آمده است: کل، چیزی بیشتر از مجموع اجزایش است.

زیبایی شناسی، فراپوشانی، نظریه گشتالت، خانه ایرانی، فلسفه