اسماعیل نصرآبادی - استادیار دانشگاه فرهنگیان، مرکزعلامه طباطبایی سبزوار، ایران.

میزان جمعیت، پراکندگی و ویژگی های کمی و کیفی جمعیت از گذشته های دور مورد توجه اندیشمندان و برنامه ریزان بوده و هنوز هم از جایگاه ویژه ای برخوردار است. با توجه به ارتباط متقابل بین جمعیت و توان های محیطی و جغرافیایی، در این مقاله پراکندگی جمعیت در گستره ی جغرافیایی ایران زمین مورد مطالعه قرار گرفته است. در این راستا، از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده شده است؛ از آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن، مرور مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد بالادستی استفاده شد. در نهایت، راهبرد های جمعیتی متناسب با شرایط محیطی و فرصت پنجره جمعیتی در حوزه های اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی و حوزه های جغرافیایی، محیط زیستی و امنیتی مشخص شد. باید کانون های جمعیتی جدید در شمال شرق، مرکز، جنوب شرق و نوار ساحلی جنوب کشور با توجه به توان های جغرافیایی، شرایط زیست بوم ها و در راستای اجرای سیاست های کلی جمعیت ایجاد شود؛ و تمرکز زدایی از کانون جمعیتی پایتخت مورد توجه جدی قرار گیرد. بی توجهی به راهبرد های مبتنی بر شرایط محیطی و جمعیتی می تواند در آینده کشور را با تخریب محیط زیست و دو پدیده هم زمان پیری و جوانی جمعیت مواجه کرده و هزینه های کشور را افزایش دهد؛ و جمعیت را از عامل توسعه به مانع توسعه تبدیل کند.

جمعیت متناسب, توان های محیطی, فاز پنچره جمعیتی, سیاست جمعیتی, پراکندگی جمعیت