فرخنده رضانژاد - استاد، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
فرزاد گنجعلیخانی حاکمی - دانشجوی دکتری سلولی و تکوینی گیاهی، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
آزاده رفیعی - دانش آموخته کارشناسی ارشد سلولی و تکوینی گیاهی، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان

هدف: ژن APETALA۱ (AP۱) در پیشبرد مرحله ی گذر از مرحله رویشی به زایشی و نیز تعیین هویت مریستم گل نقش مهمی ایفا می کند. این پژوهش با هدف بررسی بیان نسبی این ژن در گیاه خردل سیاه (Brassica nigra L.) انجام شد. همچنین اثر هیدروژن سولفید بر گل دهی و بیان نسبی ژن AP۱ نیز مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: RNA کل از نمونه های مورد آزمایش، استخراج و برای ساخت cDNA استفاده گردید. آغازگرهای اختصاصی براساس هم راستایی توالی ژن های هم ساخت AP۱ در گیاهان هم خانواده، طراحی و برای واکنش RT-PCR مورد استفاده قرار گرفتند. میزان بیان نسبی ژن در مرحله زایشی در اندام های مختلف از قبیل ریشه ، ساقه، برگ، غنچه گل، کاسبرگ، گلبرگ، پرچم و مادگی مطالعه و بررسی شد. اثر سدیم هیدروژن سولفید (NaHS) نیز بر گل دهی و میزان نسبی بیان ژن AP۱ در مراحل مختلف نموی در شاخساره رویشی، شاخساره زایشی و غنچه گل بررسی شد. شدت بیان با نرم افزار ImageJ اندازه گیری و داده ها با آنالیز آماری ANOVA و آزمون دانکن با سطح اطمینان ۹۵ درصد مقایسه شدند. نتایج: بررسی بیان نسبی ژن AP۱ در اندام های مختلف گیاه خردل سیاه در مرحله زایشی حاکی از بیان آن در غنچه ی گل، کاسبرگ، گلبرگ و برگ و عدم بیان آن در ریشه، ساقه، پرچم و مادگی بود. همچنین بررسی بیان نسبی ژن AP۱ در نمونه های تحت تیمار NaHS نسبت به گروه شاهد نشان داد که آغاز بیان ژن AP۱ و در نتیجه مرحله ی گذر به گل دهی، در گیاهان تحت تیمار سولفید هیدروژن سریع تر انجام می شود و گیاهان تیمار شده دارای دوره ی رویشی کوتاه تری هستند (حدود هشت روز زودتر وارد مرحله زایشی شدند). مقایسه ی بیان نسبی ژن AP۱ در شاخساره های رویشی، شاخساره های زایشی و غنچه گل، در مراحل نموی یکسان تفاوت معنی داری نشان نداد اما میزان بیان در زمان های یکسان نمونه برداری، بیان بالاتر آن را در نمونه های تیمار شده نشان داد بطوری که تا روز بیستم که گیاهان تیمار به مرحله تشکیل گل رسیدند هیچ بیانی در نمونه های شاهد مشاهده نشد. نتیجه گیری: الگوی بیان نسبی ژن AP۱ طی مراحل نموی و افزایش آن در مرحله زایشی، می تواند تاییدکننده ی نقش این ژن در فرآیند گل دهی باشد. NaHS سبب تحریک گل دهی شد و در یک چرخه زندگی ۳۵ روزه، گیاهان تیمار شده، هشت روز زودتر وارد مرحله زایشی شدند. بنابراین، تیمار NaHS، با کوتاه کردن دوره ی رویشی، بیان زودرس ژن AP۱ و در نتیجه گل دهی زودرس را تحریک کرد.

خردل سیاه, گل دهی, هیدروژن سولفید, AP۱, PCR