جواد ایروانی - دانشیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

روایات «نقصان عقول زنان» از جمله روایات چالش برانگیزی است که خاستگاه شبهاتی پیرامون شان و جایگاه زن شده است و به همین جهت، در نوشته هایی مورد بحث قرار گرفته است. از سوی دیگر، روایات مذکور، مسئله «معادل بودن شهادت دو زن با شهادت یک مرد» را با موضوع «نقصان عقول زنان» پیوند داده است، در حالی که در آیه مرتبط در قرآن چنین چیزی وجود ندارد و طبعا این پرسش رخ می نماید که چه ارتباطی بین این دو مقوله برقرار است؟ از سوی سوم، روایات باب عقل در متون حدیثی نیز از جهاتی متعارض نما به نظر می رسد؛ از جمله مسئله امکان یا عدم امکان افزایش و کاهش عقل فرد.این تحقیق که به شیوه کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است، بر این فرضیه استوار است که تحلیل صحیح روایات «نقصان عقول زنان»، پیوند آن با مسئله شهادت زن و نیز مشورت با زن، و رفع پاره ای تعارض های ظاهری، مبتنی بر تحلیل و تبیین صحیح «کاربردهای واژه عقل» در روایات است که در این تحقیق به گونه مستدل ارائه شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد عقل در روایات سه کاربرد مهم دارد و کاربرد سوم یعنی «عقل اکتسابی و تجربه» مقصود از روایات نقصان عقول می باشد و این معنا، ارتباطی با ارزش و جایگاه زن و ارزش گذاری در این زمینه ندارد.

نقصان عقول زنان, شهادت زن, مشورت با زن, مفهوم عقل