اصغر نوروزی - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
فاطمه مهدیان - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

طرح مسئله: مهاجرت، پدیده مشترک همه کشورها و مهاجرت معکوس نشان دهنده مهاجرت از شهر به روستاست؛ پدیده ای که به مرور بر شدت آن افزوده شده است و پیامدهایی نیز در جامعه خواهد داشت. هدف: بررسی علل و پیامدهای محیطی-کالبدی، اقتصادی و اجتماعی مهاجرت معکوس به نواحی روستایی شهرستان بوئین و میان دشت است. روش: روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر پیمایش بوده و برای جمع آوری اطلاعات از شیوه کتابخانه ای- میدانی استفاده شده است. از ۵ دهستان این شهرستان تعداد ۵ روستا که بیشترین خانوار مهاجر معکوس را داشته اند، انتخاب شده و نمونه ۲۹۰ نفری مهاجران معکوس با استفاده از روش کوکران تعیین شدند و از آنها پرسش شد. نتایج: براساس یافته های توصیفی، شاخص محیطی- کالبدی با میانگین ۱۴/۴۰ مهم ترین علل مهاجرت بوده است. نتایج تحلیل عاملی تاییدی و ضریب مسیر علل اصلی نشان دهنده تاثیر۴۰ درصدی علل اجتماعی، ۷/۴۱ درصدی علل اقتصادی و ۲/۴۸ درصدی علل کالبدی- محیطی بر مهاجرت معکوس است. نتایج آزمون تی مستقل برای کل متغیرهای پیامدهای مثبت و منفی مهاجرت معکوس نیز نشان از آن داشت که میانگین اثرات منفی کالبدی ۸۶/۲۹، اقتصادی ۰۹/۱۴ و اجتماعی ۹۰/۲۰ است. میانگین اثرات مثبت کالبدی ۳۸/۱۴، اقتصادی ۶۸/۲۴ و اجتماعی ۱۳/۳۰ است. در بررسی پیامدها، تغییر در چشم اندازهای طبیعی با میانگین ۹۶/۳ بیشترین تاثیر محیطی- کالبدی، ارتقای شاخص های آموزشی با میانگین ۴۴/۳ بیشترین تاثیر اجتماعی و افزایش قیمت زمین و مسکن با میانگین ۴۵/۳ بیشترین تاثیر اقتصادی است. ازنظر تفاوت فضایی- مکانی، در بین روستاهای مختلف علل کالبدی تفاوت معناداری دارند؛ اما بین عوامل اقتصادی و علل اجتماعی تفاوت معنادار نیست. پیامدهای اقتصادی نیز تفاوت معناداری بین روستاها ندارند؛ اما سایر پیامدها تفاوت دارند.

مهاجرت, مهاجرت معکوس, علل و پیامد مهاجرت, نواحی روستایی, بوئین و میاندشت