عبدالله فرجی - استادیار،گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
حسین عساکره - استاد، گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
سید حسین میرموسوی - دانشیار،گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
سلماز مطلبی زاد - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

هدف پژوهش حاضر ارزیابی تاثیرات شهرنشینی بر تغییرات زمانی و مکانی فراسنج ­های اقلیمی و ارتباط با آن است.  بنابراین تاثیر شهرنشینی بر دمای حداقل و حداکثر در نقاط شهری شمال­ غرب ایران بررسی گردید. از داده ­های هواشناسی (۱۹۸۷-۲۰۱۷) و داده­های شهرنشینی حاصل از سرشماری عمومی و نفوس مسکن (۱۳۶۵-۱۳۹۵) استفاده شد و روش­های آماری ضریب همبستگی پیرسون و آزمون من-کندال به­کار برده شد. بر اساس این آزمون روند مثبت و معنی داری در دمای حداقل و حداکثر در میان ایستگاه­ های شهری مشاهده گردید. نوآوری مقاله حاضر در تاثیر افزایش جمعیت و توسعه فیزیکی شهرها بر پارامترهای اقلیمی شهرها می­باشد.  تغییرات دهه­ای نشان از تاثیر شهرنشینی بر آب وهوا است. نتایج ارتباط دمای حداقل و حداکثر با تعداد جمعیت در نقاط شهری مثبت می­باشد. میزان همبستگی دمای حداقل در خلخال و خرمدره (شهرهای کوچک) ۸/۰، در شهرهای مراغه و خوی (شهرهای متوسط) ۷/۰ و دمای حداکثر در شهر مهاباد ۶۱/۰ به دست آمد و در شهرهای بزرگ اردبیل و زنجان ارتباط بسیار زیادی به میزان ۷/۰، ۷۵/۰  اما در ارومیه و تبریز (شهر خیلی بزرگ و کلان­شهر) جمعیت با دمای حداقل ارتباط کمی داشت ولی دمای حداکثر در هر دو شهر با ضریب بالای ۶۸/۰، ۶۱/۰ مشاهده شد که نشان­دهنده نقش قابل توجه شهرنشینی در آب وهوای شهری است. در شهرهای کوچک و متوسط و بزرگ تغییرات در دمای حداقل قابل توجه بود. در تمامی ایستگاه­ها بررسی تغییرات دهه­ای جمعیت و دمای حداقل و حداکثر روند افزایشی نشان داد و تغییرات زیاد در دهه ­های ۱۳۷۵-۱۳۸۵ و ۱۳۸۵-۱۳۹۵ می­باشد.

اثرات شهرنشینی, همبستگی, فراسنج های دمایی, گرمایش شهری, شمال غرب ایران