رسول میرخانی - دانشجوی دکتری، گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
علی رضا واعظی - استاد، گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
حامد رضایی - استادیار، موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

عملکرد گندم تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله اقلیم، شیوه­های مدیریت زمین و ویژگی­­های خاک است. بررسی روابط بین عملکرد گندم و ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک مهم است. در این مطالعه، ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک سطحی (۳۰-۰ سانتی­متر) و عملکرد محصول گندم در ۳۴ مزرعه­ی کشت گندم در اراضی زراعی شهرستان نظرآباد استان البرز در سال زراعی ۱۳۹۷ تعیین شد. تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) جهت انتخاب داده­های موثر بر عملکرد گندم و رگرسیون چند­متغیره خطی برای تحلیل روابط بین عملکرد گندم و ویژگی­های خاک مورد استفاده قرار گرفت و چهار معادله رگرسیونی استخراج شد. در معادله اول، از روش تجزیه به مولفه های اصلی (PCA)، در معادله دوم، از روش رگرسیون خطی به صورت گام به گام، در معادله سوم، از روش بالاترین همبستگی و در معادله چهارم، از تمام ویژگی­های اندازه­گیری شده استفاده شد. ارزیابی معادله­ها با استفاده از آماره­های میانگین هندسی نسبت خطا (GMER)، انحراف استاندارد هندسی نسبت خطا (GSDER)، جذر میانگین مربعات باقیمانده نرمال شده (NRMSE) و ضریب تبیین (R۲) انجام شد. نتایج نشان داد که عملکرد گندم در منطقه از ۲۷۵۰ تا ۱۰۵۰۰ کیلوگرم در هکتار متغیر است و معادله ارائه شده با استفاده از مقادیر رس، فسفر قابل­استفاده، مس، تخلخل، کربنات کلسیم معادل و واکنش خاک به ترتیب با مقادیر GMER، GSDER، NRMSE و R۲ برابر ۹۹/۰، ۱۹/۱، ۱۷/۰ و ۶۴/۰، مناسب­ترین معادله برای تعیین عملکرد گندم در منطقه تشخیص داده شد. لذا در مناطقی با شرایط اقلیمی و ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک مشابه منطقه مورد مطالعه می­توان بر اساس معادله پیشنهادی عملکرد گندم را در حد قابل قبول برآورد کرد.

تجزیه به مولفه های اصلی, رگرسیون چند متغیره, عملکرد گندم, نظرآباد