علی افروس - گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول، دزفول، ایران.
مریم زلقی - گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول، دزفول، ایران. ایمیل

رودخانه دز در مسیر جریان خود محل ورود و تخلیه فاضلاب­های خانگی، پساب­های صنعتی و کشاورزی بسیاری است. با توجه به بحران کمبود آب، انجام تحقیقاتی جامع پیرامون آلودگی­های آن از لحاظ کمی و کیفی و استفاده از ابزارهای مدیریتی همچون مدل­های ریاضی و کامپیوتری به­منظور پیش­بینی وضعیت کیفی آب این رودخانه و پیش­گیری از آلودگی فزآینده آن امری ضروری به­نظر می­رسد. در این تحقیق از مدل کیفی Qual۲kw جهت شبیه­سازی پارامترهای کیفی NO-۳ و PO۴-۳ در هفت ایستگاه چمگلک، پارک دولت، پل سوم، پل جدید، پل شناور، پل پنجم و گاومیش­آباد استفاده شده است. از مقادیر پارامترهای کیفی رودخانه و سایر اطلاعات به­دست آمده از مطالعات صحرایی جهت واسنجی و پیش­بینی مدل استفاده گردیده است. همچنین برای تعیین اعتبار مدل و مقایسه داده­های مشاهداتی از (MAE) و (CV) استفاده گردید. نتایج حاصل از مدل تا حدود زیادی گویای شرایط واقعی رودخانه می­باشد که این امر نشان دهنده توانا بودن مدل Qual۲kw در شبیه­سازی پارامترهای کیفی است. عمده آلودگی رودخانه دز از فاضلاب­های شهری می­باشد. با توجه به نتایج، پارامتر PO۴-۳ در بازه مورد مطالعه در محدوده ورود فاضلاب­ها به رودخانه دز عامل تهدیدکننده­­ای برای حیات آبزیان محسوب می­شود. بر­اساس استاندارد کیفیت آب برای کاربری کشاورزی در طی دوره نمونه­برداری، هیچگونه محدودیتی در بازه مورد مطالعه، رودخانه دز را تهدید نمی­کند. پایین بودن دبی در پایین­دست رودخانه دز و بارگذاری بالای آلاینده­ها سبب افزایش غلظت پارامترهای کیفی آب بوده است. با توجه به نتایج پارامترهای EF، MAE و CV، مدل بهترین انطباق را برای پارامتر نیترات داشته است.

رودخانه دز, کیفیت آب, نیترات, فسفات, Qual۲kw