علی حسن نژاد - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

نظریه افشانش معنا الگویی است که زیرمجموعه ساخت­شکنی قرار می­ گیرد و براساس آن می ­توان زمینه ­ها و شیوه های تکثر معنا را در یک متن بررسی کرد. در این پژوهش توصیفی-تحلیلی، حکایت طوطی و خواجه بازرگان از دفتر اول مثنوی معنوی براساس الگوی افشانشی دریدا واکاوی و تحلیل شده است. بنا بر نتایج پژوهش، حکایت طوطی و بازرگان در ده بخش سامان یافته است که چهار بخش آن جستار درون ه­ای است و رویکرد روایی، تفسیری و تمثیلی دارد و زیرمجموعه افشانش انتقالی قرار می­ گیرد، چرا­که حکایت دیگری را طرح می کند و ساحت معنا در این جستارها به کلی تغییر می ­یابد و از ساختار روایی حاکم بر حکایت جدا می­ شود. علاوه ­بر این، در شش بخشی که مولانا به بیان ماجرای طوطی و بازرگان می ­پردازد، تنها چند بیت نخست به بیان روایت اختصاص دارد و باقی ابیات شامل شرح و تفسیر و تاویل مولاناست و ساحت معنایی تغییر می­ یابد و دقیقا باتوجه به همین تحول معنایی در حیطه افشانش وضعی قرار می­ گیرد.

مثنوی معنوی, حکایت طوطی و بازرگان, افشانش معنا, افشانش انتقالی, افشانش وضعی