محمدعلی کیانی - گروه جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، دانشگاه تهران، تهران، ایران

جهان دیروز، جهان پارادایم ها بود و دنیای امروز و دنیای فردا، عصر سیطره داده هاست و تولید انبوه داده، ذخیره سازی و استفاده بهینه، بهنگام و هوشمندانه از داده ها با امکان ترسیم مدل سازی، یکی از تهدیدها و در عین حال فرصت های پیش-روی نهادها، سازمان ها و همه بازیگران و یاریگران قدرت ها در یک دهه گذشته بوده و هست. با امعان نظر به ماهیت چند بعدی و پیچیده ی داده ها، تقسیم و تفکیک سنتی داده ها به محاق رفته است. در آستانه ی قرن بیست و یکم، علی رغم همه پیشرفت های شگرف علمی، چالش های عدیده ای پیش روی جامعه بشری قرار گرفته است. هرچند هزاره قبل، عهد شکوفایی صنعت و تکنولوژی بود و امیدها می رفت که بشر بتواند برای از بین بردن فقر و رنج، اقداماتی اساسی انجام دهد اما اینگونه نشد؛ بل وضعیت آینده جهان و اتخاذ خط مشی گذاری های خردمبنا متاثر از کلان داده ها، بسی مبهم و پرچالش است. مقاله ی حاضر با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و با هدف شناسایی و تبیین نقش کلان داده در علوم جغرافیایی، به تبیین حکمرانی داده محور سرزمینی پرداخته است. همچنین بررسی کارکردهایی که علم داده می تواند در راستای حفظ موازنه منطقی بین انسان و طبیعت ایجاد نماید و نتیجتا به پایداری محیطی منجر شود مورد اشاره بوده است. امروزه در دنیا تحولات هوش مصنوعی را هم ردیف با ابداع بمب اتم قلمداد می کنند. بشر با حجم انبوه داده ها و جایگزینی ماشین هوشمند به جای انسان، تهدیدهای بالقوه ی زیادی پیش رو دارد، فلذا به راحتی نمی توان از تحولات یک سده ی آینده حرفی به میان آورد. از دیگر سو، مبتنی بر علم داده های مکانی و داده کاوی فضایی و قابلیت های هوش جغرافیایی، زوایای تاثیرات آن در رفاه عمومی تبیین گشته است. عهد امروز را می توان عصر هژمونی داده ها نامید که هم می تواند تمرکز ثروت و قدرت را در یک جغرافیای خاص از جهان شکل دهد و هم بر روند مرکز-پیرامونی جهان بیافزاید؛ اگرچه به سختی می-توان پذیرفت که جریان داده در جهان، در مسیر صلح و توسعه پایدار و استقرار توازن منطقه ای و نیز در جهت سیاست های عدالت بین المللی و بین نسلی قرار گیرد.

کلان داده، حکمرانی سرزمینی، هوش جغرافیایی، داده کاوی فضایی، داده های مکانی، جامعه اطلاعاتی