محمد هادی نظری فر - Research Expert, Department of irrigation and drainage, Pardis of Aboreihan, Tehran University, Tehran, Iran
امیر سالاری - Assistant Professor, Department of Plant Production, Faculty of Agricultural and Natural Resources and Saffron Institute University of Torbat Heydarieh, Torbat Heydarieh, Iran
رضوانه مومنی - Research Expert, Department of irrigation and drainage, Pardis of Aboreihan, Tehran University, Tehran, Iran

بهبود کارایی مصرف آب و عملکرد شبکه­های آبیاری در شرایط کم­آبیاری، مستلزم تعیین سطوح مناسب کم­آبیاری است. این تحقیق با هدف توسعه یک مدل برنامه­ریزی غیرخطی برای تعیین الگوی کشت بهینه در شرایط کم­آبیاری انجام شد. یک مدل غیرخطی با تابع هدف شاخص بهره­وری آب اقتصادی (سود خالص به میزان آب مصرفی) با یک مدل رشد گیاهی ترکیب و توسعه یافته و با استفاده از داده­ها و اطلاعات شبکه آبیاری شهید چمران اهواز، مدل توسعه یافته اجرا و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین سطح زیرکشت در تمامی سناریوهای کم­آبیاری مربوط به محصول گندم می­باشد و برای سناریوهای ۱۰، ۲۰ و ۳۰ درصد کم­آبیاری به­ترتیب مقادیر ۶۷۴، ۹۴۹ و ۱۳۶۲ هکتار از اراضی شبکه را شامل می­گردد. افزایش سطح زیرکشت شبکه، در سناریوی ۳۰ درصد کم­آبیاری نسبت به سناریوی آبیاری کامل ۹۲ درصد برآورد گردید. کمترین سطح زیرکشت نیز مربوط به محصول آفتابگردان با مساحت ۱۸۹ هکتار (در سناریوی ۱۰ درصد کم­آبیاری) است. آنالیز نتایج بیانگر آن است که در سناریوی ۱۰ درصد کم ­آبیاری، مقدار شاخص بهره­وری آب اقتصادی شبکه با مدیریت الگوی کشت می­تواند تا ۱۹ درصد افزایش نسبت به آبیاری کامل را داشته باشد. درحالی که در سناریو ۲۰ درصد و ۳۰ درصد کم­آبیاری، با اجرای الگوی کشت بهینه مربوطه، مقادیر این شاخص به ترتیب معادل ۲۱ و ۲۳ درصد افزایش برآورد می­گردد. همچنین بررسی­ها حاکی از آن دارد که ترکیب متفاوت از سناریوهای کم آبیاری برای محصولات الگوی کشت می­تواند نتایج متفاوت­تری را حاصل نماید. بر این اساس در الگوی کشتی که در آن برای محصولات لوبیا و باقلا ۱۰ درصد، برای محصولات آفتابگردان و سیب زمینی ۲۰ درصد و برای محصول گندم ۳۰ درصد کم­آبیاری اعمال گردد، شاخص بهره­وری آب اقتصادی شبکه می­تواند به حداکثر میزان ۱۵۲۵۰ ریال بر مترمکعب افزایش یابد.

Cropping pattern, Deficit irrigation, optimization, Water economic productivity