علیرضا شکوهی - گروه مهندسی آب دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
اصغر عزیزیان - استادیار گروه مهندسی آب/ دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
نگین سلاورزی - دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
ویجی پی سینگ - استاد گروه مهندسی آب، دانشگاه A&M تگزاس، کالج استیشن

نقش الگوریتم های روندیابی جریان، برای استخراج پارامترهای ژئومورفولوژیکی حوضه های آبخیز و مدل سازی توزیعی فرآیند بارش- رواناب، غیرقابل انکار می باشد. در پژوهش حاضر به ارزیابی اثر چند الگوریتم پرکاربرد (D۸, MFD, Lea) بر شاخص توپوگرافی و نیز عملکرد مدل نیمه­توزیعی TOPMODEL در ابعاد سلولی مختلف پرداخته شده است. نتایج حاصل از ارزیابی مدل در دو حوضه آبخیز کسیلیان و کارده، با دو مساحت و دو اقلیم متفاوت، حاکی از آن است که اگرچه در تمامی الگوریتم ها با افزایش ابعاد سلول DEM متوسط شاخص توپوگرافی افزایش می یابد اما در یک ابعاد سلولی ثابت، مقدار متوسط شاخص توپوگرافی بدست آمده از دو روش MFD و D۸ به­ترتیب دارای بیشترین و کمترین مقدار می باشد. نکته مهم دیگر حاصل از این مطالعه آن است که واسنجی خودکار پارامترهای مدل و کاهش اختلاف بین شاخص کارائی نش-ساتکلیف مدل در الگوریتم های مختلف می تواند بسیار گمراه کننده باشد؛ زیرا مقادیر متفاوت پارامترهای بدست آمده در هر الگوریتم، بر مهم ترین پارامترهای هیدرولوژیکی از جمله میزان جریان سطحی و زیرسطحی شبیه سازی شده، تاثیرگذار است. به­طوری­که در حوضه کارده اگرچه اختلاف بین شاخص کارائی مدل در الگوریتم­های مختلف به کمتر از ۵ درصد محدود می­گردد، اما مدل واسنجی شده در الگوریتم D۸ نسبت به دو الگوریتم دیگر جریان زیرسطحی را در حدود ۱۲ درصد بیش برآورد می­نماید. همچنین طبق نتایج بدست آمده الگوریتم MFD به علت مقادیر کم پارامتر m (در حدود ۰۱۵/۰) از کارائی مناسبی در حوضه کسیلیان برخوردار نمی باشد و به نوعی با مبانی TOPMODEL در تعارض می باشد. لذا توصیه می گردد در حوضه های فاقد آمار در انتخاب پارامتر m و نیز در شیب های کم در تعیین الگوریتم روندیابی جریان، دقت کافی به­عمل آید.

الگوریتمهای روندیابی جریان, توان تفکیک مدلهای رقومی ارتفاعی, شاخص توپوگرافی, TOPMODEL