حسین عسگرزاده - استادیار گروه علوم خاک دانشگاه ارومیه
فرخ اسدزاده - استادیار گروه علوم خاک دانشگاه ارومیه
پروین خالقی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم خاک دانشگاه ارومیه

در این پژوهش نقش مقدار سنگریزه خاک بر شکل منحنی های مشخصه رطوبتی و مقاومت فروروی خاک بررسی شد. همچنین ارتباط شاخص های کیفیت فیزیکی خاک با مقدار سنگریزه مورد بررسی قرار گرفت. کلاس بافت خاک مورد مطالعه لوم سیلتی با ۵ درصد وزنی سنگریزه اولیه با قطر ۵ تا ۲۰ میلی متر بود. از گلدان های بزرگ مجهز به سیستم زهکشی با ابعاد ۵۰×۴۰ و عمق ۵۰ سانتی متر استفاده شد. آزمایش با ۶ تیمار و ۳ تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی در گلخانه دانشگاه ارومیه انجام شد. تیمارها شامل شش سطح ۵، ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵ و ۳۰ درصد وزنی سنگریزه با اندازه ۵ تا ۲۰ میلی متر بود. بعد از کشت گندم گلدان ها در فضای باز قرار گرفته و در طول آزمایش تمام تیمارها آب کافی از طریق آبیاری و بارندگی دریافت کردند. مقدار رطوبت خاک در نقاط مهم پتانسیلی خاک در تیمارهای مورد بررسی تفاوت معنی­داری داشت. بیش­ترین (cm۳ cm-۳ ۳۲۲/۰) و کم­ترین (cm۳ cm-۳ ۲۶۹/۰) مقدار رطوبت در مکش ماتریک hPa۱۰۰ به ترتیب برای مقدار سنگریزه معادل با ۱۰ و ۳۰ درصد به دست آمد. افزایش سنگریزه باعث شد که مقاومت فروروی MPa ۲ به عنوان مقدار بحرانی برای رشد ریشه گیاهان در رطوبت­های کمتری اتفاق بیفتد. رابطه معنی­داری بین مقدار رطوبت در مقاومت فروروی MPa ۲ و مقدار سنگریزه بدست آمد. افزایش مقدار سنگریزه از مقدار طبیعی (۵ درصد) به ۳۰ درصد به ترتیب موجب افزایش بیش از ۱۱ و ۲۵۴ درصدی چگالی ظاهری (BD) و مدت زمان نفوذ آب در خاک (TI) شد.

مقدار سنگریزه, منحنی مشخصه رطوبتی, منحنی مقاومت فروروی خاک, کیفیت فیزیکی خاک