فاطمه مسکینی ویشکایی - محقق موسسه تحقیقات خاک و آب
محمدحسین محمدی - دانشیار دانشگاه تهران
محمد رضا نیشابوری - استاد دانشگاه تبریز
فرید شکاری - استاد دانشگاه زنجان

در پژوهش حاضر رابطه بین ضریب حساسیت گیاه به تنش (Ky) و رطوبت بحرانی که در کمتر از آن گیاه دچار تنش می­شود (qc)، در قالب یک مدل ریاضی مفهومی توسعه داده شد. ارزیابی دقت این مدل با استفاده از داده­های حاصل از آزمایشات کشت گلخانه­ای گندم و کلزا در دو خاک لوم شنی و لوم رسی بررسی گردید. نتایج تحلیل مدل نشان داد که در یک Ky ثابت، عملکرد نسبی گیاه (Yr) با اختلاف رطوبت خاک از qc(qc-q) به صورت خطی کاهش می­یابد. همچنین، هر چه حساسیت گیاه یا حساسیت مرحله رشد گیاه به کمبود آب بیشتر باشد (مقادیر Ky بیشتر)، شیب رابطه خطی بین Yr و (qc-q) بیشتر می­شود. به عبارت دیگر در گیاهان با مقدار Ky کم می­توان ضریب تخلیه مجاز رطوبتی را بزرگ تر در نظر گرفت و نیز به ازای یک Yr مشخص، حساسیت گیاه با افت رطوبت خاک به صورت نمایی افزایش می­یابد. مشاهدات تجربی ضمن تایید نتایج مدل نشان داد که مقدار رطوبت بحرانی خاک لوم رسی برای هر دو گیاه برابر با cm۳ cm-۳ ۲۸/۰ و در خاک لوم شنی برای گندم و کلزا به ترتیب برابر با ۲۱/۰ و cm۳ cm-۳ ۱۹۵/۰ می باشد. ضریب مجاز تخلیه رطوبتی خاک برای گندم در هر دو خاک مورد مطالعه تقریبا برابر با ۳۵/۰ به دست آمد؛ اما کلزا در خاک لوم شنی دارای ضریب مجاز تخلیه رطوبتی بالاتری (۴۴/۰ F=) نسبت به خاک لوم رسی (۳۸/۰ F=) بود.

آب قابل دسترس خاک, ضریب حساسیت گیاه, رطوبت بحرانی خاک