نسترن ژاله - گروه زیست شناسی علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
محسن شریفی - گروه زیست شناسی علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
الهه ثمری - گروه زیست شناسی علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تربیت مدرس تهران

گیاهان دارویی به دلیل داشتن متابولیت های ثانوی در درمان بیماریها نقش دارند. گونه ای از گیاه زرشک با نام علمی Berberis integerrima جز گیاهان دارویی و بومی ایران است . مهم ترین متابولیت ثانوی در زرشک آلکالوئیدها هستند. این گیاه دارای اثرات ضدمیکروبی ، ضدالتهاب، ضدسرطان، ضددیابت و ضددرد است که می تواند در ارتباط با ترکیبات آلکالوئیدی، فنلی و سایر ترکیبات آنتی اکسیدانی باشد. این پژوهش به منظور بررسی متابولیت های ثانوی در اندامها و بافت های مختلف این گیاه انجام شد. ابتدا گیاه زرشک از رویشگاه طبیعی جمع آوری، خشک و سپس پودر شد. مقدار کل ترکیبات آلکالوئیدی، فنلی ، فلاونوئیدی، فلاونولی و آنتوسیانین در اندامها و بافت های مختلف شامل میوه، برگ، پوست ساقه ، مغز ساقه ، کل ساقه ، پوست ریشه ، مغز ریشه ، کل ریشه و ریشه های جانبی ریز به طور جداگانه اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار ترکیبات آلکالوئیدی، فلاونوئیدی و فلاونولی در اندام ریشه مشاهده شد. مقدار ترکیبات ذکر شده در بافت پوست ریشه بیشتر از مغزآن بود. در حالی که ، کمترین مقدار این ترکیبات در بافت مغز ساقه مشاهده شد. بیشترین مقدار ترکیبات فنلی به ترتیب در میوه، برگ، پوست ساقه و پوست ریشه ارزیابی شد. محتوای آنتوسیانین در میوه اختلاف قابل توجهی نسبت به سایر اندام ها داشت که مقدار آن ۶ برابر بیشتر از برگ بود. در نهایت می توان بیان کرد که مقدار آنتوسیانین در اندام هوایی شامل میوه و برگ و مقدار آلکالوئید در ریشه گیاه زرشک بیشتر می باشد.

آنتوسیانین ، ترکیبات آلکالوئیدی، ترکیبات فنلی ، زرشک ، متابولیت های ثانوی.