یدالله رفیعی - استادیار، گروه ترجمه، پژوشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
لیلا جدیدی - کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات عرب، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

معناشناسی واژگان قرآن کریم از جمله علوم زبانی است که در سال­های اخیر مورد توجه پژوهشگران بسیاری قرار گرفته است و به عنوان یکی از ابزارهای دقیق جهت تشخیص معنای حقیقی کلام وحیانی به شمار می­رود. این مقاله در پی آن است با روش توصیفی_تحلیلی معنای اصطلاحی واژه «جناح»، ویژگی حروف و کارکرد معنای آوای آن، ساختار صرفی، نحوی و بلاغی عباراتی از قرآن کریم که واژه مذکور در آن به کاررفته و در نهایت محور جانشینی و هم­نشینی واژه مذکور و مشتقات منسوب به آن را با رویکرد معناشناسی مورد بررسی قرار دهد. یافته­های این پژوهش حاکی از آن است با وجود اختلاف نظر بر معرب و اصیل بودن واژه «جناح»، انتساب آن به صورت تحول یافته واژه «ویناس» در زبان فارسی باستان قابل قبول­تر است. همچنین معنای حروف نیز بیان کننده آن است که این واژه کمتر بر معنای مشتقات خود و ریشه «جنح» دلالت دارد. ساختار آن در آیات به نحوی است که در قالب جملات اسمیه منفی و در آیات مدنی قرآن بیشتر برای بیان مضامین حقوقی، آداب و حدود به کار رفته است. همنشین­ های آن از تنوع زیادی برخوردار نیست و تنها رابطه همنشینی حاکم بر آن­ها مکملی است. دو جانشین «اثم» و «حرج» در ساختاری مشابه برای «جناح»  شناسایی شده که تا حدودی با یک­دیگر اختلاف معنا دارند. مشتقات به کاررفته از این ­واژه با توجه به فضا و ساختار متفاوت با آیات «جناح»، از روابطی متفاوت ­تر از «جناح» با همنشین ­های خود برخوردارند و همگی در آیاتی با بار معنایی مثبت به کار رفته­ اند.

معناشناسی, رویکرد ساخت گرا, رابطه هم نشینی, رابطه جانشینی, جناح