سونا بیکدلی - استادیار ، گروه معماری، واحد گنبدکاووس،دانشگاه آزاد اسلامی، گنبدکاووس،ایران

زمینه بسیاری از پژوهش های شهری ، توسعه پایدار است و نگرش آرمانی برنامه ریزان و طراحان شهری در طراحی شهرهای پایدار , عمدتا بر زندگی بهتر و کاهش بحرانهای محیطی است. این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سوالات است ؛ ۱- انواع فرم های مختلف شهری که منجر به دستیابی به توسعه پایدار شهری می شوند ، کدام هستند؟ ۲- اهداف ، اصول ، راهکارها و جرئیات طراحی هر یک از این فرم های شهری کدامند؟ علاوه بر تلاش در پاسخگویی به سوالات مطرح شده ، هدف این مقاله ارائه یک مدل جامع برای طراحی شهرهای پایدار است . بدین منظور بخش اول این تحقیق مفهوم توسعه پایدار شهری و شاخص های دستیابی به توسعه پایدار شهری را تشریح می نماید ، در بخش دوم به بررسی چارچوب فرم پایدار شهری می پردازد ، در ادامه (بخش سوم ) فرم های خاص از شهرهای پایدار را به بحث و بررسی می گذارد و در نهایت برای هر یک از فرم ها یک مدل را که شامل اهداف ، اصول ، راهکارها و جنبه های طراحی است ، ارائه می دهد . بخش چهارم این مقاله به تحلیل و بررسی مدل های مربوط به هر یک از فرم های شهری پرداخته و اصول ، راهکارها و جنبه های طراحی را برای دستیابی به یک چارچوب یا مدل جامع از فرم شهری پایدار را ارائه می نماید و در نهایت بر اساس نتایج بدست آمده ، مدل پیشنهادی ارائه می گردد. روش تحقیق در پژوهش حاضر روش کیفی ، آنالیز مفهومی (thematic analysis) است .با استفاده از این روش پس از تحلیل فرم های : compact city , eco-city,intelgent city, village city , ، ۹ شاخص در ارتباط به فرم های پایدار شهری مشخص شد که شامل : کاربری زمین، وضعیت زیر ساختهای حمل و نقلی ، ویژگی محیط های ساخته شده ، تراکم ، فشردگی ، اندازه شهری ، مورفولوژی شهری ، طراحی وابسته به انرژی خورشید و فضای سبز ، هستند. در نهایت بر اساس نتایج بدست آمده یک مدل جامع از فرم شهری پایدار ارائه می گردد. این مقاله نتیجه می گیرد که تنها فرم شهر در رسیدن به اهداف توسعه پایدار شهری کافی نیست ، بلکه شهر را باید به عنوان یک پروسه در نظر گرفت . فرم و عناصر کالبدی به عنوان یک رکن اساسی در کنار ابعاد اقتصادی ، اجتماعی و زیست محیطی با شرط تاکید بر اصل مدیریت سیستمی می تواند طراحان و برنامه ریزان شهری را در دستیابی به فرم های پایدار شهری یاری نماید.

توسعه پایدار شهری،فرم شهری،اندازه شهر،کاربری زمین،تراکم