نقیسه نجبا - دانشگاه خوارزمی

ملاصدرا بر خلاف ابن­ سینا که حرکت را از لواحق جسم طبیعی می­ دانست و وجود آن را تنها در چهار مقوله عرضی می­ پذیرفت، حرکت را در ذات و جوهر اشیاء دانسته و بحث در مورد آن را از طبیعیات به الهیات منتقل کرده­ است. اما این نظریه در نظام اندیشه او در معرض دو تفسیر متفاوت قرار گرفته است. تفسیر ماهوی که در آن از مفاهیم حکمت مشاء همچون ماده و صورت بهره می­ گیرد و تفسیر وجودی که بر مبنای اصالت وجود و استفاده از مفاهیمی چون وجود سیال ارائه می­ شود. فارغ از انتقاداتی که به تفسیر دوم می­ تواند وارد باشد، در این نوشتار تمرکز بر تفسیر ماهوی است. تلاش شده است تا با تحلیل ادله ابن­ سینا مبنی بر عدم حرکت در جوهر، پیش­فرض­های او در این ادله، مورد بررسی قرار گیرند. سپس نشان داده شده است که ارائه هر دیدگاهی مقابل نگرش ابن­ سینا مستلزم تغییر بنیادین در پیش­فرض ­های او در پذیرفتن عدم حرکت در جوهر است. بنابراین هر تبیینی که در صدد باشد بر پایه اصول پیشین ارائه شود، به نتیجه رضایت­ بخشی نخواهد رسید، چنانکه ملاصدرا در ارائه آن ناموفق عمل کرده است.

حرکت جوهری, ابنسینا, ملاصدرا, ماهیت.