عباس کریمی - دانشگاه تهران
سپیده راضی - دانشگاه تهران

گاهی اشخاص به موجب داشتن حق اولویت در انجام یک عمل حقوقی یا استیفای حق از مال معینی بر دیگران تقدم دارند. منشا این حق، گاه قراردادی است و گاه قانونگذار راسا به دلایلی قائل بر وجود حق اولویت برای بعضی از اشخاص در موقعیت خاص شده است. حق اولویت ایجاد شده برای ذینفع، مورد حمایت قانونگذار قرار گرفته و گاه به طور صریح انجام معامله معارض با آن منع شده است، این در حالی است که ضمانت اجرای این ممنوعیت، جز در بعضی موارد به روشنی بیان نشده است و در موارد بیان شده نیز میان فقها و حقوق دانان اختلاف نظر وجود دارد: عده­ای معاملات معارض با حق اولویت را به دلیل اسقاط ضمنی حق انجام معامله منافی با آن، باطل می­دانند؛ در مقابل برخی این معاملات را صحیح دانسته و معتقدند صاحب حق اولویت صرفا مستحق جبران خسارت است و در نهایت عده­ای دیگر راه حل میانه را برگزیده و قائل به عدم نفوذ معامله معارض شده­اند. با دقت در مصادیق حق اولویت این نتیجه کلی حاصل می­شود که وضع معامله معارض با این حق، عدم نفوذ مراعی است. پذیرش ضمانت اجرای مذکور نه تنها حقوق صاحب اولویت بلکه حقوق طرفین معامله را نیز بهتر تامین خواهدکرد.

معامله معارض, عدم نفوذ مرعی, حق اولویت