محمدامیر جلالی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی

با پذیرش این نکته که عروضیان گذشته با تصور «اخذ» قواعد وزن شعر فارسی از دستگاه عروض عرب، از اصطلاحات و نیز روش این دستگاه برای توصیف وزن های شعر فارسیالگوبرداری کرده اند، و دریافت این نکته که تنوع و ساخت اوزان در شعر فارسی براساس «موسیقی» است و نه ناشی از «اعمال زحافات» ، هم شیوه تدوین کتب درسی دگرگون خواهد شد و هم شیوه توصیف و آموزش وزن های شعر فارسی. آموزش فن تشخیص اوزانشعری با همه دگرگونی های روشی، از کهن ترین متون عروضی بازمانده از شمس قیس،خواجه نصیرالدین طوسی و جمال قرشی تا متون درسی امروز همانند آثار شمیسا، وحیدیان کامیار و نجفی همچنان برپایه کتابت و عمل «تقطیع» استوار است. نگارنده بر آن است که بدین روش در عین ضرورت یادگیری، باید به عنوان شیوه ای «کمکی» و «فرعی» نگریست نه به مثابه تنها روش تشخیص و تعیین وزن شعر. از آنجا که لازمه نزدی کشدن به شرایط آرمانی ابتدا نقد وضعیت موجود و سپس پیشنهاد جایگزین مطلوباست، در مقاله حاضر پس از نقد تلقی عروضیان قدیم از رابطه دستگاه وزن شعر فارسیبا عروض عرب، و نیز آسیب شناسی روش های آموزشی رایج در عصر حاضر (از جمله اکتفا به «تقطیع» در امر تشخیص وزن و بی توجهی به «ریتم» و «سرضرب های وزنی» در رکن بندی، و نیز آسیب های بهره گیری از «املای عروضی» در تشخیص الگوهای هجایی)، در بخش سوم مقاله به طرح مبانی آموزش وزن شعر برمبنای تقویت شم شنیداری نوآموزان پرداخته شده است؛ شیوه ای که میتوان آن را «عروض شنیداری» نامید و مهارت های دانش آموزان، دانشجویان و دیگر علاقه مندان را در تشخیص اوزان شعری به نحوچشمگیری افزایش می دهد.

عروض شنیداری، رابطه وزن شعر فارسی با وزن شعر عرب، آموزش وزن شعر،بازنگری در تدوین کتب درسی و شیوه های آموزش