نفیسه رادجهانبان - ۱. دانش آموخته دکتری شهرسازی، دانشگاه هنر تهران
پروین پرتوی - ۲. گروه شهرسازی، دانشگاه هنر تهران

زمینه: امروزه بحران­های محیط­زیستی به تبع تسلط افسار گسیخته انسان بر طبیعت و بهره ­برداری بی ­حد و حصر از آن؛ به عنوان یکی از دغدغه ­آمیزترین موضوعات در جهان است. صاحبان اندیشه راه­ حل کلیدی برای رفع این بحران را در سایه رجوع به تئوری­های اخلاقی به ویژه اخلاق محیط­زیستی می­ دانند. اگر چه راه ­حل­های فن­ سالارانه در دهه­ های اخیر نیز به کمک این مساله آمده است. هدف مطالعه حاضر ضمن بررسی جایگاه دیدگاه­های مختلف اخلاق محیط­زیستی در نظریه ­های اخلاقی به شناسایی ارزش­های حاکم بر معماری و شهرسازی ایران در گذشته و نیز دوران معاصر در نحوه رفتار با محیط­زیست و طبیعت می ­پردازد. این مطالعه با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و با تکیه بر جمع ­آوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ­ای، اسنادی و مرور ادبیات انجام و معماری و شهرسازی گذشته و معاصر براساس مولفه ­های دیدگاه­های مختلف اخلاق محیط­زیستی انسان­ محور و زیست ­بوم محور برگرفته از مبانی نظری مورد بررسی و قیاس واقع شده است. نتیجه­ گیری: بررسی­ها و مرور مبانی و مولفه­ های موثر نشان می ­دهد ویژگی­های معماری و شهرسازی گذشته علاوه بر پاسخ­گویی به معیارهای مادی همچون انرژی، منابع­ طبیعی، بهره ­وری مناسب و ...، موجب تقویت ارزش­های اخلاق محیط­زیستی گردیده و بر دیدگاه­های اخلاق زیست­ بوم­ محور منطبق بوده است. از سوی دیگر بررسی وضعیت حاکم بر معماری و شهرسازی معاصر که محصول ورود تفکر ناقص مدرنیته به ایران است و قیاس آن با ارزش­های محیط­زیستی رایج در گذشته نشان می ­دهد اگر چه حرکت­هایی به سمت بهره ­گیری از فناوری­های نوین که عمدتا انسا ن­ محور است جهت حفاظت از محیط­زیست آغاز شده با این وجود رویکردهای مرتبط با اخلاق محیط­زیستی زیست ­بوم محور بسیار کم­رنگ و ناچیز است.

Moral theories, Environmental ethics, Architecture, Urban, کلیدواژگان: تئوری های اخلاقی؛ اخلاق محیط زیست؛ معماری؛ شهرسازی.