علی اکبر حیدری - استادیار، گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
ملیحه تقی پور - دانشیار، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه ازاد اسلامی، شیراز، ایران
مریم باقری - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

حضورپذیری مردم در فضاهای عمومی یکی از مهم ترین عوامل در ایجاد سرزندگی در چنین فضاهایی است. این موضوع به ویژه در بازارها و مراکز تجاری، یکی از مهم ترین پارامترهایی است که باعث رونق اقتصادی و درنتیجه پاسخده بودن چنین فضاهایی در سطح شهرها می­شود. از همین رو مجموعه عواملی که باعث ارتقای حضورپذیری طیف­های مختلف جامعه در چنین فضاهایی می­شود، در طراحی چنین فضاهایی حائز اهمیت هستند. از سویی در هر مجموعه معماری، ورودی آن به عنوان نقطه اصلی نفوذپذیری به آن، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است؛ به نحوی که کیفیت ورودی می­تواند نشان­دهنده شخصیت یک بنا و کارکرد فضایی درون آن باشد. بر همین اساس چنین به نظر می­رسد که کیفیت ورودی در یک بنا می­تواند تاثیر بسزایی در دعوت­کنندگی و تمایل به حضورپذیری در آن فضا داشته باشد. با این توضیح، پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سئوال است که "کیفیت نفوذپذیری به یک بنا" چگونه می­تواند باعث "افزایش تمایل به حضورپذیری" افراد در آن فضا شود؟ به منظور بررسی این موضوع، فضایی به عنوان بستر مکانی تحقیق انتخاب شد که نخست تنوع ورودی در آن زیاد باشد و دوم، حضورپذیری در آن مسئله­ای حیاتی در تداوم کارکرد آن به شمار آید. بر همین اساس مجموعه بازار سنتی شیراز به عنوان نمونه موردی در تحقیق حاضر انتخاب گردید. روش تحقیق در این مقاله، ترکیبی از روش­های کمی و کیفی است که در بخش کمی با استفاده از مطالعات میدانی و نیز ابزارهای رایانه­ای همچون نرم افزار Depthmap به تحلیل ساختار کالبدی فضا پرداخته و در بخش کیفی با استناد به مشاهدات میدانی و نیز مصاحبه با استفاده­کنندگان از بازار، به تحلیل نتایج بخش کمی و نیز عوامل موثر بر این موضوع پرداخته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که سه مولفه دسترسی پذیری، پیوستگی فضایی و کیفیت هم جواری ها، مهم ترین عوامل در ارتقای حضورپذیری در بازار هستند که دراین ارتباط امکان رویت مجاری ورودی از بافت اطراف، میزان سازگاری و وابستگی میان کاربری­های موجود در راسته­های منتهی به ورودی­ها، میزان تراکم و تنوع این کاربری­ها و درنهایت ویژگی­های هندسی و فضایی ورودی­های بازار به عنوان مهم ترین عوامل مرتبط باکیفیت نفوذپذیری ورودی هاست که بر میزان حضور پذیری افراد در بازار تاثیرگذارند.

کیفیت نفوذپذیری, حضور پذیری, دسترسی پذیری, پیوستگی فضایی, کیفیت هم جواری ها, بازار سنتی شیراز