مجتبی دهقان نیری - دانشجوی دکتری، گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
سعید طریقی - دانشیار، گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
پریسا طاهری - استاد، گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

هدف: لکه نواری باکتریایی گندم یکی از مهمترین بیماری­های باکتریایی گندم در سراسر جهان است. گونه Xanthomonas translucens  سبب بروز این بیماری می­شود. بررسی بیماریزایی جدایه­های به دست آمده از لکه نواری باکتریایی بر روی بوته­های گندم، بررسی مقاومت ارقام مختلف گندم در برابر جدایه با بالاترین قدرت بیماریزایی، شناسایی مولکولی جدایه­ها و بررسی تنوع ژنتیکی جدایه­ها از اهداف این تحقیق  به شمار می­رود. مواد و روش ها: نمونه­برداری از مزارع گندم آلوده به این بیماری در سه استان خراسان رضوی، خراسان شمالی و لرستان انجام شد. قسمت­های دارای علائم پس از ضد عفونی سطحی و ایجاد سوسپانسیون در آب مقطر استریل، روی محیط آگار غذایی حاوی سوکروز کشت  شدند. آزمون بیماریزایی تمام جدایه­ها روی بوته­های گندم رقم فلات بررسی شد. مقاومت ارقام مختلف گندم در برابر جدایه نماینده مورد بررسی قرار گرفت. آزمون rep-PCR با استفاده از آغازگرهای ERIC و BOX برای ارزیابی تنوع ژنتیکی جدایه­ها استفاده شد. برای شناسایی جدایه­های نماینده، بخشی از ژن­های gyrB  و dnaK  جدایه­ها تکثیر و توالی­یابی شدند. نتایج: کلونی­های باکتریایی با مشخصات زرد روشن، گرد و صاف جداسازی و خالص گردید. آزمون بیماریزایی تمام جدایه­ها روی بوته­های گندم اثبات گردید. جدایه­ها در میزان بیماریزایی روی گندم متفاوت بودند. جدایه با بالاترین میزان بیماریزایی، به ارقام مختلف گندم تلقیح شد. پاسخ ارقام مختلف گندم به جدایه منتخب متفاوت بود اما در نهایت همگی به این جدایه حساس بودند. آنالیز خوشه­ای الگوی باندی به دست آمده با آغازگرهای ERIC و BOX با استفاده از برنامه NTSYS انجام گردید. نتایج بررسی­های مولکولی با تکنیک­ انگشت نگاری DNA نشان داد که تنوع ژنتیکی بین جدایه­های لکه نواری باکتریایی به دست آمده از مناطق مختلف کشت گندم مورد مطالعه وجود دارد. در دندروگرام ترکیبی رسم شده حاصل از دو نشانگر، جدایه­ها در سطح تشابه ۳۳% به پنج گروه تقسیم شدند. مقایسه توالی نوکلئوتیدی جدایه­های نماینده با توالی­های مشابه در ژن بانک، نشان دهنده تشابه بالای توالی­های مورد بررسی ­با توالی­های Xanthomonas translucens pv. undulosa موجود در ژن بانک NCBI بود. نتیجه گیری: استفاده از آزمون rep-PCR برای بررسی تنوع ژنتیکی جدایه­های به دست آمده مناسب می­باشند. در این مطالعه موقیعت جغرافیایی اثری بر روی گروه­بندی جدایه­ها نداشت. بیماری نواری باکتریایی تقریبا در تمام مناطق کشت گندم یافت می­شود و درک بهتر برهمکنش گیاه- بیمارگر در Xanthomonas translucens-گندم برای یافتن و توسعه ارقام مقاوم به این بیماری ضروری به نظر می­رسد.

تنوع، نواری باکتریایی، Rep-PCR, Xanthomonas