علیرضا امیری جامی - بخش تحقیقات گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تات، مشهد، ایران

در میان آفات زعفران، کنه Rhizoglyphus robini به عنوان یکی از مهمترین عوامل محدود کننده عملکرد زعفران در ایران قلمداد می­شود .نمونه برداری از مزارع زعفران از نواحی زعفران خیز استان خراسان رضوی انجام و قارچ­های مرتبط با بنه زعفران و نیز قارچ­های مرتبط در داخل بدن کنه جداسازی و سپس با کشت نوک هیف خالص­سازی شدند. گونه قارچی Fusarium oxysporum در نمونه­های مربوط به بنه زعفران و همچنین کنه به عنوان گونه غالب شناسایی شد. سپس زیست­شناسی، رفتار و توانایی نفوذ و تشکیل کلنی کنه در ارتباط با آلودگی بنه­ها به این گونه­ قارچ خاک­زاد ارزیابی شد. آلودگی به قارچ مذکور به صورت معنی­داری بر طول کلیه مراحل زیستی کنه به غیر از مرحله تخم تاثیر گذار بود. بر این اساس طول دوره لاروی آفت در حالت آلودگی به قارچ ۰.۰۸ ±۲.۴۵ و بر روی بنه های سالم  ۰.۰۸۸± ۲.۷۲ برآورد گردید. طول دوره پوره سن اول برای بنه­های آلوده ۰.۰۵۳ ± ۲.۱۲ و سالم ۰.۰۸ ±۲.۴۷ و برای پوره سن آخر نیز به ترتیب ۰.۰۶۷ ± ۲.۱۵ و ۰.۰۸۱ ± ۲.۴۵ اندازه­گیری گردید. مرحله پیش از بلوغ کنه نیز بر روی بنه­های آلوده کوتاه­تر از بنه­های سالم بود (۰.۰۷۷ ± ۱.۳۶ و ۰.۱۷۷ ±  ۲.۰۴ به ترتیب بر روی بنه­های آلوده و سالم). همچنین نرخ زادآوری روزانه کنه تحت تاثیر آلودگی به قارچ خاک­زاد به صورت معنی­داری افزایش یافت. همچنین واکنش جلب شدن کنه­ها به سمت بنه­های زعفران نشان دهنده اختلاف معنی­داری در رابطه با تمایل کنه­ها نسبت به قطعات بنه آلوده به قارچ در مقایسه با سالم (غیرآلوده) بود. نتایج آزمایش نفوذ و توانایی کلنی­سازی کنه نشان داد که روی بنه­های آلوده به قارچ نفوذ آن­ها سریعتر و متعاقبا سرعت رشد جمعیت و تشکیل کلنی پایدار افزایش یافت. بر اساس نتایج این مطالعه، اخسارت کنه R. robini به عنوان گونه غالب مزارع زعفران ارتباط تنگاتنگی با آلودگی بنه­ها به قارچ­ ساپروفیت داشت. بنابراین در برنامه مدیریت تلفیقی این آفت، بایستی خسارت کنه را در ارتباط با آلودگی همزمان بنه­ها به قارچ­های ساپروفیت ارزیابی و سپس با توجه به مساله اولیه یا ثانویه بودن منشاء خسارت، اقدام مدیریتی متناسب برمبنای مهار جمعیت کنه و قارچ به صورت همزمان اتخاذ ­گردد. به عبارت دیگر، با مهار جمعیت قارچ­های ساپروفیت بر روی بنه­های زعفران می­توان خسارت کنه را تا حد زیادی کاهش داد.

زعفران, کنه زعفران, قارچ های خاکزاد, رفتار شناسی, رشد جمعیت