حسن حاجی محمدی

از مهمترین نوسان غالب پوشن سپهری می توان به نوسان شبه دوساله اشاره نمود که اثرات مهمی بر روی گردش جو در مناطق برون حاره و به خصوص سامانه های بزرگ مقیاس همچون تاوه قطبی دارد. در همین راستا سعی شد تا به نقش QBO در تغییرپذیری جو پوشن سپهری-وردسپهری تاوه قطبی در ارتباط با گردش جو بر روی غرب آسیا و ایران پرداخته شود. به همین منظور از داده های مرکز پیش بینی محیطی/علوم جو(NCEP/NCAR) و مرکز سنگاپور طی دوره آماری ۲۰۲۰-۱۹۴۸ استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که تغییرات گردش جو در پوشن سپهر در فصل زمسنان کاهش ارتفاع ژئوپتانسیل در کلاهک قطبی و افزایش آن را در شمال اقیانوس آرام و شمال آسیای غربی را در بر دارد. اما این وضعیت در فصل تابستان پوشن سپهر نیمکره شمالی هیچ ارتباط معناداری را نشان نمی داد. در فصل بهار بیشینه ارتباط با لبه بیرونی تاوه قطبی و در عرض های میانه که از همبستگی منفی بالایی برخوردار بود. در فصل پاییز نیز افزایش ارتفاع ژئوپتانسیل در قسمت های جنوبی خاورمیانه در پوشن سپهر و در وردسپهر میانی و زیرین کاهش ارتفاع ژئوپتانسیل بر روی نوار شمالی کشور به همراه دارد. در ادامه پس از شناسایی شدیدترین دوره فعالیت QBO مشخص شد که در فاز شرقی و در پوشن-سپهر، بر روی ایران کاهش معنادار ارتفاع ژئوپتانسیل را در پی داشته اما در وردسپهر معکوس این حالت رخ داده است. در فاز غربی نیز عمده کاهش ارتفاع ژئوپتانسیل بر روی دریای مدیترانه در وردسپهر میانی و پوشن سپهر زیرین بوقوع پیوسته است.

نوسان شبه دوساله(QBO), پوشن سپهر و وردسپهر, تاوه قطبی, غرب آسیا و ایران