منال اعتمادی - Research fellow, Population Health Sciences, Bristol Medical School, University of Bristol, Bristol, UK
محمود کریمی - Associate Professor, Department of Public Health, Social Determinants of Health Research Center, School of Nursing and Midwifery, Saveh University of Medical Sciences, Saveh, Iran
پریسا حسینی کوکمری - Assistant Professor, Department of Public Health, School of Nursing and Midwifery, Saveh University of Medical Sciences, Saveh, Iran
زاهده خوش نظر - BSc in Public Health, Student Research Committee, Saveh University of Medical Sciences, Saveh, Iran

زمینه و هدف: از آن جا که مراقبت اولیه یک حلقه اتصال مهم در ارتقاء و حفظ سلامت سالمندان است، ارزیابی دوستدار سالمند بودن ارائه خدمات، اهمیت بالایی در تضمین سلامت سالمندان دارد. هدف مطالعه حاضر، ارزیابی وضعیت مراکز مراقبت اولیه سلامت از منظر تطابق با استانداردهای سالمنددوستی سازمان جهانی بهداشت در شهرستان ساوه بود. روش پژوهش: مطالعه حاضر به صورت مقطعی در اردیبهشت و خردادماه سال ۱۴۰۱ در شهرستان ساوه، استان مرکزی انجام شد. جامعه آماری پژوهش، ۳۳ مرکز مراقبت اولیه سلامت تحت پوشش دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ساوه بودند که به روش سرشماری بر اساس چک لیست مراکز دوستدار سالمند سازمان جهانی بهداشت (۲۰۰۸) به روش مشاهده مورد بررسی قرار گرفتند. چک لیست حاضر پس از ترجمه، روایی صوری، محتوایی و پایایی آن توسط ۱۳ نفر از متخصصین حوزه های سیاست گذاری سلامت، آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، سلامت سالمندی، مهندسی بهداشت حرفه ای و مراقب سلامت بررسی و مورد تایید قرار گرفت. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های آماری توصیفی، تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، آزمون تعقیبی توکی و نرم افزار SPSS ۱۶ انجام شد. یافته ها: در بخش بررسی ویژگی های روان سنجی چک لیست، بر اساس نظر متخصصان، نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا  محاسبه و به جزء ۸ آیتم، تمامی آیتم ها نمره بالاتر از ۰/۵۴ و ۰/۷۹ به دست آوردند. به منظور بررسی پایایی، ابزار پژوهش در اختیار ۲ مشاهده گر قرار داده شد و با محاسبه ضریب کاپا، توافق بین ۲ مشاهده کننده بالای ۰/۶ به دست آمد که نشان دهنده اعتبار چک لیست می باشد. این مطالعه نشان داد که مراکز جامع سلامت و واحدهای تابعه آن ها ازنظر دسترسی به حمل و نقل عمومی ۵۷/۶ درصد، وجود پله در قسمت پیش ورودی ۷۲/۷ درصد، خالی بودن ورودی از موانع ۱۰۰ درصد، وجود پارکینگ ۴۲/۴ درصد، داشتن تلفن همگانی ۱۸/۲ درصد، وجود پیشخوان پذیرش نزدیک ورودی ۴۲/۴ درصد، سرویس بهداشتی نزدیک سالن انتظار ۷۸/۸ درصد، داشتن محل غذاخوری ۴۲/۴ درصد، راه پله ۹/۱ درصد، راهرو ۸۷/۹ درصد، رعایت علائم راهنمایی۶۶/۷ درصد، قرارگیری علائم در کانون دید ۷۲/۷ درصد و شناسایی پرسنل ۴۲/۴ درصد امتیاز را دارا بودند. همچنین براساس تحلیل واریانس انجام شده بین نوع مراکز (شهری و روستایی بودن) و دوستدار سالمند بودن آن ها تفاوت آماری معنی داری به دست آمد (۰/۰۵p < ). نتیجه گیری: مراکز مراقبت اولیه سلامت شهرستان ساوه درمجموع انطباق قابل قبولی با استانداردهای مراکز دوستدار سالمند نداشتند. عمده مسائل در حیطه تعدد پله ها و نبود جایگزین برای افراد دچار مشکلات حرکتی (رمپ و آسانسور)، نبود امکاناتی همچون تلفن همگانی و ناکافی بودن علائم راهنما همراه با شناسه پرسنلی برای شناخت کارکنان بود، بنابراین دولت باید بهبود مراکز مراقبت اولیه سلامت برای سالمندان و تسهیل دسترسی جغرافیایی به این مراکز را با توجه به نقش مهم این مراکز در سلامت سالمندان، در دستور کار خود قرار دهد.

Primary healthcare centers, Age-friendliness standards, Saveh, مراکز مراقبت اولیه سلامت, استانداردهای سالمند دوستی, ساوه