لیلا بختیاری - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه امام صادق (ع)، پردیس خواهران، تهران، ایران.
مرضیه دهقانی - دانشیار گروه روش ها و برنامه های آموزشی و درسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی پژوهش ­های کیفی مرتبط با سند تحول بنیادین آموزش وپرورش است که طی سال های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹ انجام شده­ اند تا از این رهگذر، علاوه بر توصیف وضعیت پراکندگی موضوعی این تحقیق ها، درباره امکانات سیاستی و اجرایی حاصل از یافته ­های پژوهش­ ها کسب اطلاع شود. بدین منظور، از روش فراترکیب هفت مرحله­ ای سندلوسکی و باروسو (۲۰۰۷) استفاده کرده ایم که در آن، ازمیان جامعه ­ای با ۲۲۸۳ منبع، پس از طی کردن مراحل غربالگری، ۳۵ پژوهش را انتخاب و طی فرایند تحلیل مضمون، نقدهای وارد بر فرایند اجرا و نیز محتوای سند درکنار پیشنهادها و راهکارهای اصلاح آن­ها را درقالب دوازده مضمون فراگیر شناسایی کرده ایم. یافته ­های حاصل از این فراترکیب نشان می ­دهد ازجمله مهم­ترین نقدهای وارد بر فرایند اجرای سند، موارد ذیل را می توان برشمرد: وجودنداشتن اجماع نظری و صراحت عملی میان نهادها و بازیگران، شتاب­زدگی و بی­ برنامگی، صورت نگرفتن تفهیم و مشارکت درمیان ذی نفعان، و ضعف در فرایند ارزیابی. شاخص­ترین نقدهای وارد بر محتوای سند نیز عبارت اند از: ابهام داشتن و شفاف نبودن مفاهیم، التقاط روش­شناختی، ضعف و تعارضات نظری در مفاهیم و مبانی، و کم توجهی به تنوع فردی و فرهنگی. براساس یافته ­های پژوهش، پیشنهادهایی را برای اصلاح وضع موجود در دو بخش اجرایی و محتوایی می توان مطرح کرد که مهم­ترین آن­ها عبارت اند از: تنظیم نقشه راه؛ جلب مشارکت همگانی و فراقوه­ای با زمینه­ سازی قانونی، علمی، نهادی و نگرشی درراستای حکمرانی اجتماعی؛ اصلاح فرایندهای نظام مدیریت منابع انسانی در آموزش­ وپرورش؛ اصلاح کلیت متن سند؛ روش شناسی تدوین و مفاهیم و مبانی نظری آن. در بررسی توصیفی وضعیت پراکندگی موضوعی پژوهش ­ها، یافته ­های پژوهش نشان می ­دهد بیش از نیمی از مطالعات صورت گرفته به نوعی با زیرنظام­ های مطرح در سند تحول، مرتبط بوده ­اند و در نیم دیگر، با رویکردهای درون­متنی یا برون­متنی، مفاهیم متعددی در سند مطالعه شده و تنها در تعدادی محدود از تحقیقات، بررسی و نقد اجرای سند صورت گرفته است.

سند تحول بنیادین, آموزش وپرورش, فراترکیب, نقد اجرایی, نقد محتوایی