حمید احمدی - استاد علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
نوذر خلیل طهماسبی - دانشجوی دانشگاه تهران

چکیدهرویدادهای سده نوزدهم میلادی در ایران، گفتمان­های بسیاری را وارد عرصه سیاسی کشور نمود و ادبیات جدیدی در سیاست ایران­زمین از سوی روشنفکران، سیاحان و متفکران تحول­خواهی تولید شد که از همه مهم­تر و برجسته­تر؛ تلاش­های کم­سابقه جهت استقرار نظم و قانون در کشور بود. ایده­ قانون­خواهی از یک سو، تحت تاثیر اوضاع اسفناک ایران سده نوزدهم و از سوی دیگر، از رهگذر قیاس ایران با بلاد خارجه، در اندیشه روشنفکران آن دوران به وجود آمد. این ایده به مثابه یگانه راه­حل برای تامین مصالح عامه، گذار از بحران­های وهن­آمیز و نجات ایران در حال احتضار از سوی روشنفکران مطرح شد. مقاله حاضر با روش تحلیلی-توصیفی به دنبال پاسخ به این سوال اصلی است که چه علل و انگیزه­هایی  موجب شد تا نخبگان و روشنفکران ایران­زمین در اجماعی کم­سابقه، به قانون به عنوان چاره دردهای مزمن وطن متوسل شوند؟ بدین سان، ایده محوری پژوهش این است که درک اندیشه سیاسی ایران سده نوزدهم به ویژه گرایش متفکران به قانون و استقرار نظم، منوط به فهم زمانه روشنفکران و گفتمان مسلط بر جامعه ایران سده نوزدهم است. زمانه­ای که متاثر از چالش­ها و مصائب درونی و آشنایی با جهان غرب بود، پرسش­هایی در اذهان روشنفکران ایرانی ایجاد نمود که عقب­ماندگی، کانون محوری این پرسش­ها بود و آنان هوشمندانه، مناسب­ترین پاسخ را در فقدان قانون خلاصه کردند.

واژگان کلیدی: قانون, مشروطه, مصالح عامه, ایران, روشنفکران