ایوب منصوری رضی - دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمد حیدری - دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

در آمریکا دعوای متقابل به دو گونه اجباری و اختیاری است. در نوع اول خوانده باید تمامی دعاوی ناشی از منشا دعوای اصلی را در قالب دعوای متقابل مطرح کند وگرنه به جهت قاعده اعتبار امر مختومه پذیرفته نمی­شوند. در ایران وفق ظاهر ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی اقامه دعوای متقابل ناشی از منشا دعوای اصلی یا دارای ارتباط کامل با آن برای خوانده اختیاری است. غالب حقوقدانان قید وحدت منشا مندرج در ماده مزبور را زائد و بی­فایده دانسته­اند؛ چراکه دلیل ادغام دعاوی احتراز از صدور آرای متعارض است و ممکن است دعاوی ناشی از منشا واحد باشند، اما ارتباط کاملی میان آنها موجود نباشد و طرح آنها به نحو مستقل منتهی به صدور آرای متعارض نشود، اما به نظر می­رسد که استفاده از این قید عبث و دور از حکمت نیست؛ زیرا اتخاذ تصمیم در هر دعوا تابع تعیین تکلیف در خصوص واقعه یا عمل حقوقی منشا آن است و پس از تعیین وضعیت حقوقی منشا دعوا، تمامی دعاوی ناشی از آن از وضعیت مذکور تبعیت می­نمایند و اگر دعاوی ناشی از منشا واحد به نحو مستقل طرح شوند، چه بسا تصمیمات متعارضی درخصوص آن منشا واحد صادر شوند. بنابراین، طرح دعوای متقابل ناشی از منشا واحد در حقوق ایران نیز اجباری است.

کلیدواژه ها: دعوای متقابل اجباری, اعتبار امر مختومه, وحدت منشا, آرای متعارض, دعوا