محمدامیر شیخ نوری - عضو هیات علمی دانشگاه الزهراء تهران

ایالت فارس، در دوره ى قاجار یکى از گسترده ترین و ثروتمندترین ایالت هاى کشور بود، که در بسیارى از وقایع سرنوشت ساز سال هاى آغازین قرن بیستم میلادى نقشى اساسى و تأثیرگذارایفاء نمود.در دوره ى ناصرالدین شاه قاجار و در ماجراى قیام تنباکو، روحانیت پیشرو فارس با حمایتمردم آن منطقه و پیش از صدور حکم تاریخى آیت الله میرزاى شیرازى با واگذارى این امتیاز به بیگانگان مخالفت کرده و به شهادت اسناد تاریخى آیت الله فال اسیرى نخستین روحانى بود که در شیراز سخنرانى کرده و مردم را به اعتراض علیه این امتیاز دعوت نمود. در آستانه ى انقلاب مشروطیت ایران و به دنبال ماجراى موسیونوز بلژیکى مدیر کل گمرکاتایران در دوره ى مظفرى، فارس بعد از تهران، دومین منطقه اى بود که در دوران حکمرانى شعاع السلطنه فرزند کوچک ناصرالدین شاه، به سبب تعدیات و ستمگرى هاى او، مردم آن ایالتقیام کرده و خواستار عزل وى از حکمرانى فارس شدند. 1 جنبش مردم فارس، آن چنان گسترش یافت که حکومت مرکزى مجبور گردید، شعاع السلطنه را برکنار و علاءالدوله را به حکومت2فارس منصوب نماید. در دوران حکمرانى علاءالدوله در فارس بود که بعد از دو ماه مبارزه ى مردم تهران و شهرستان ها، مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را صادر کرد.در دوره ى محمدعلى شاه قاجار و استبدادصغیر، ایالت فارس از کانون هاى اصلى مشروطه خواهى بود، هر چند در این دوره به دلیل برکنارى ظل السلطان از حکمرانى فارس وجانشینى آصف الدوله جنبش مشروطه خواهى در شیراز دچار افول گردید، اما با قیام آیت اللهسیدعبدالحسین لارى در لارستان که از مناطق تابعه ى ایالت فارس بود، آن منطقه به یکى از مهم ترین کانون هاى مشروطه خواهى جنوب کشور تبدیل شد و توجه همه ى ناظران داخلى و3خارجى را به سوى خود جلب نمود. با فتح تهران و حاکمیت بختیارى ها بر دستگاه هاى دولتى به دلیل عدم حضور مشروطه خواهان شیراز در این واقعه ى مهم، موقعیت آنان تضعیف گردید و همین امر سبب گردید تا جریان اموربه زیان مشروطه خواهان شیراز طى شود.