مجید قاسمی سیانی - دانشیار، گروه ژئوشیمی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
بهزاد مهرابی - استاد، گروه ژئوشیمی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
فرانز نوی بایر - استاد، گروه محیط زیست و تنوع زیستی، دانشکده زمین شناسی، دانشگاه سالزبورگ، اتریش

در این پژوهش، برای کمک به درک زمین شیمی عناصر کمیاب  زیرکن محتوای عناصر خاکی کمیاب، ایتریم، توریم، اورانیم، نیوبیم و تانتالیم در بلورهای زیرکن دو توده گرانیتوئیدی سرنوسر و سرخر و برمانی در ناحیه معدنی سنگان با استفاده از فناوری طیف سنجی جرمی پلاسمای جفتیده القایی فرساب لیزری با هدف تعیین منشا و بارور بودن ماگماتیسم منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. با استفاده از ضریب توزیع زیرکن/ سنگ کل عناصر نادر خاکی، ایتریم، توریم، اورانیم، نیوبیم و تانتالیم مشخص شد که الگوهای عناصر کمیاب در بلورهای زیرکن گرانیتوئیدهای سرنوسر وسرخر و برمانی در لحظه تبلور توسط ترکیب مذاب کنترل می شوند. ماگماتیسم سرنوسر نسبت به ماگماتیسم سرخر و برمانی دارای دمای تشکیل بالاتر (۷۳۶ تا ۹۱۵ درجه سانتی گراد)، ضریب توزیع زیرکن/ سنگ عناصر نادر خاکی، ایتریم و توریم بیشتر بوده (تا مقادیر ۲۷۷۰ برای عنصر زیرکنیم) و در شرایط اکسیدان بالاتری (△FMQ در محدوده بین ۰۶/۰- تا ۰۱/۱۷) تشکیل شده است. نتایج این بررسی نشان داد که ماگماهای اکسید شده و نوع I در محیط­های زمین ساختی مرتبط با فرورانش برای کانی سازی پورفیری و اسکارن مطلوب­ تر هستند.

شیمی زیرکن, عناصر نادر خاکی, ضریب توزیع زیرکن/ سنگ, ماگماتیسم سنگان, منشا ماگما, اکتشاف مواد معدنی