علی اکبر باغستانی - عضو هیات علمی موسسه پژوهشهای برنامه ریزی، اقتصادکشاورزی و توسعه روستایی، تهران
ماندانا طوسی - عضو هیات علمی موسسه پژوهشهای برنامه ریزی، اقتصادکشاورزی و توسعه روستایی، تهران.

براساس آمارهای رسمی وزارت جهادکشاورزی در سال ۱۴۰۰، بیش از ۳۸۷,۶ هزار هکتار از اراضی کشور زیرکشت نخود رفته است. نکته مهم این است که حدود ۹۸ درصد کشت نخود در کشور به صورت دیم صورت میگیرد و نشان از اهمیت تولید این محصول به لحاظ مطابقت با محدودیتهای آبی در کشور دارد. ۳۸,۳درصد از تولید ۱۷۳ هزار تنی نخود در سال ۱۴۰۰ ، در استان کرمانشاه، ۱۵,۸ درصد در استان لرستان، ۱۵ درصد در استان کردستان و ۱۱ درصد آن نیز در استان آذربایجان غربی تولید شده است. در سال ۲۰۲۱ میلادی، ایران، به عنوان چهارمین واردکننده عمده نخود در جهان، ۱۰۷ هزار تن نخود به ارزش ۹۵,۸ میلیون دلار وارد کرده است. این میزان واردات سبب شده است تا ۶,۶ درصد وزنی و ۴,۶ درصد ارزش واردات جهانی نخود در سال ۲۰۲۱ میلادی توسط ایران انجام شود. بکارگیری داده های سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۲۱ و شاخصهای هرفیندال و نسبت تمرکز نشان داده است که ساختار بازار جهانی صادرات نخود، از نوع انحصار چند جانبه است، بنابراین ایران ناگزیر است تا قیمتهای جهانی را پذیرفته و واردات را با قیمت مدنظر مبداء وارداتی انجام دهد. البته داشتن مناسبات تجاری با دو کشور ترکیه و روسیه به عنوان کشورهای عمده صادرکننده نخود، این فرصت را در اختیار واردکنندگان قرار میدهد تا به کمک پیمانهای تجاری مشترک مانند اوراسیا بتواند نخود مورد نیاز کشور را با قیمت ارزانتر وارد نماید. پیگیری اهداف تولیدی با برنامه ریزی صحیح و اصولی در زمینه صادرات و جلوگیری از واردات بی برنامه از جمله از طریق برقراری تعرفه سهمیه ای برای واردات، میتوان از اعمال محدودیتهای صادراتی و تصمیم گیریهای آنی و غیرمستمر به بهانه تنظیم بازار داخلی جلوگیری نمود.

نخود، بازار جهانی، تجارت، نسبت تمرکز، هرفیندال.