سیدمیلاد موسوی - دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی
سعیدرضا وصال - دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشکده علوم گیاهی
مهدی پارسا - دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی

خشکی با کاهش رشد و نمو، عملکرد گیاه را به شدت کاهش میدهد و امنیت غذایی را به خطر میاندازد. نخود به عنوان دومین حبوبات مهم عمدتا در شرایط دیم کشت شود. سیستم ریشهای توسعه یافته میتواند در تامین آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه بسیار حائز اهمیت باشد. ازاینرو آزمایش مزرعه ای با هدف بررسی عملکرد دانه و زیستتوده ۴۰ ژنوتیپ نخود دسی در شرایط تنش خشکی بهصورت آزمایش کرتهای خرد شده در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. پس از برداشت و اندازه گیری عملکرد، از شاخصهای تحمل و حساسیت به تنش STI)، GMP، RDI ، SSI ، HARM، TOL، MP ،SSPI، ATI، (SNPI برای دسته بندی ژنوتیپها استفاده شد تا در آزمایش گلخانه ای مطالعات ریشه روی آنها انجام شود. آزمایش دوم در گلخانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با هدف بررسی پاسخ رشدی ریشه و شاخساره در ژنوتیپهای منتخب در مرحله رشد رویشی در شرایط تنش خشکی صورت گرفت. در آزمایش اول عملکرد دانه و زیستتوده به شدت تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفت و در برخی از ژنوتیپها تا %۵۵ کاهش نسبت به شاهد مشاهده شد، درحالیکه در ژنوتیپهای مقاوم تقریبا خشکی منجر به کاهش عملکرد دانه نشد. پس از دستهبندی، ژنوتیپهای منتخب متحمل MCC۳۸۵) و (MCC۹۱۷، نیمهمتحمل MCC۴۱۶) و (MCC۵۸۴ و حساس به خشکی MCC۹۶) و (MCC۳۸۲ دوباره در گلخانه کشت شدند. طبق نتایج آزمایش دوم در مرحله رویشی در اثر تنش خشکی طول و قطر ریشه (کاهش ۵ و ۱۹ درصدی طول و قطر ریشه در ژنوتیپ های متحمل در مقایسه با کاهش ۳۵/۵ و ۴۲ درصدی در ژنوتیپهای حساس) کاهش کمتری داشتند و میتوانند در تحمل به شرایط تنش خشکی موثر باشند. همچنین مشخص شد کاهش وزن خشک ریشه در ژنوتیپ های متحمل به خشکی MCC۳۸۵) و (MCC۹۱۷ معنیدار نبود و کاهش زیست توده در ژنوتیپهای متحمل در مقایسه با ژنوتیپ های حساس بیشتر مربوط به کاهش وزن خشک بخش هوایی بود. نتایج نشان داد تحت شرایط خشکی ژنوتیپ هایی که رشد ریشه بهتری در مرحله رویشی داشته باشند میتوانند عملکرد دانه بالاتری داشته باشند.

عملکرد دانه، شاخص تحمل، قطر ریشه، وزن خشک ریشه