مهناز طالبی - استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل ایران
پریسا گل مرادی - دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ایران.

کریستوفر الکساندر معتقد است در جهان هستی همه پدیده ها را می توان تحت دو عنوان «ساختارهای زندهم و «ساختارهای غیر زنده» بررسی کرد و این مبنای سرشت نظم الکساندر است. موضوع اصلی سرشت نظم «پدیده حیات» و هر شکلی از «نظم»، از مرتبه ای از «حیات» برخوردار است. سرشت نظم الکساندر به بررسی و شناخت الگوی ساختارهای زنده با توجه به مفاهیم کلیت یکپارچه و مراکز نیرومند می پردازد. این نظریه در قالب ۱۵ خصلت پیوسته از مراکز نیرومند شکل می گیرد.پیشینه نگرش الکساندر چارچوبی منطقی در معماری دارد بنابرین در تمام ۱۵ خصلت رابطه بین نظم و هندسه مشاهده میشود و می توان کلیه ساختمان ها را بر اساس این خصلت ها مورد ارزیابی قرار داد تا وجود نظم در آنها مشخص شود. یکی ازویژگی های خانه های سنتی وجود نظم در این خانه هاست این نظم براساس اصول مختلف در طراحی خانه ها اعمال شدهاست.یکی دیگر از ویژگیهای خانه های سنتی ایرانی رعایت حریم خصوصی و خلوت در این خانه ها است. "خلوت" از مهم ترینویژگی های یک خانه مطلوب است. وجود خلوت در محیط زندگی، می تواند به ایجاد زمینه مناسب در ابعاد فردی و اجتماعیبیانجامد. انسان ها پاسخ نیاز به خلوت را در خانه و محیط زندگی خود جستجو می کنند. هدف از این پژوهش بررسی ارتباطبین خلوت و نظم الکساندر در خانه های سنتی می باشد. روش تحقیق به صورت تاریخی تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات بر پایه مطالعات کتابخانه ای و میدانی است. نمونه موردی انتخاب شده خانه تاریخی صادقی در شهر اردبیل می باشد که در آن بهبررسی ارتباط بین خلوت و اصول نظم الکساندر پرداخته شده و این نتیجه حاصل شده است که معماری این خانه با بیشتر ۱۵خصلت نظریه الکساندر قابل تطبیق است. در بررسی ارتباط بین مفهوم خلوت، به عنوان یکی از شاخصه های مطرح در خانههای سنتی با الگوی نظم کریستوفر الکساندر مشاهده می شود که در این خانه برخی از اصول ساختار نظم الکساندر با عواملتاثیرگذار در تامین خلوت خانه های سنتی مطابقت دارد. خصلت هایی از جمله: سلسله مراتب مقیاس، مرزبندی ها، فضایمعین، شکل خوب، انسجام عمیق، تضاد، مراتب تدریجی، پژواک، فضای خالی، سادگی و آرامش درونی، جدایی ناپذیری درارتباط با خلوت هستند و با تامین خلوت خانه های سنتی مطابقت دارند.

خلوت، خانه سنتی، دوره قاجار، نظم، کریستوفر الکساندر