خدیجه نورمحمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند
ابراهیم محمودی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه

امروزه نقد روان شناسانه، به ویژه تحلیل شخصیت، حوزه های وسیع و ناشناخته ای، از جمله ادبیات، قابل بررسی است و برخی از بهترین تفاسیر در باب آثار پیشروی ادبی جنبه ی روان شناسانه دارد . امروزه نویسندگان با رویکردی آگاهانه به این موضوع می پردازند؛ که درحوزه ی مطالعات روان شناختی رایج است . درحالیکه در برخی آثار کهن فارسی نیز ناآگاهانه به آن پرداخته شده است. شاهنامه از جمله آثاری است که این مسأله به نحو بارزی در آن نمود دارد . از جمله نحوه ی شخصیت پردازی زن در شاهنامه که به جنبه ی روان کاوی آن کمتر توجه شده است. به خصوص زنان دوره ی تاریخی که اهمیت آنان در مقابل فر و شکوه زنان دوره ی اسطوره ای و پهلوانی رنگ می بازد. شیرین از جمله ی این زنان است . او دارای شخصیتی استوار و انعطاف پذیر است که عملکردش در موقعیتهای متفاوت و قابل پیشبینی نبودن آن و در عین حال تاثیرگذاری او بر حوادث داستان، نشان از شخصیتی پیچیده دارد؛ که این خود، در جوامع مردسالارانه ی آن زمان بسیار جالب توجه است . در این مقاله به تحلیل گونه یشخصیتی شیرین، بر اساس کهن الگوهایی چون آنیما، آنیموس، پرسونا، سایه و همچنین گونه های شخصیتی از قبیل برون گرا، درونگرا وغیره پرداخته می شود؛ تأثیر شخصیت او بر رفتارش نیز، مورد بررسی قرار می گیرد. با بررسی این مسأله و شناخت درست و دقیق شخصیت شیرین ، زوایای پنهان داستان بیشتر آشکار می شود.

تحلیل روانشناختی، شاهنامه، شیرین، یونگ