بررسی روند بومی سازی فرهنگی اقتباسات ادبی در بستر ادبیات تطبیقی( مطالعه موردی: بررسی تطبیقی داستان لیلی و مجنوندر ادبیات فارسی و عرب)

ادبیات تطبیقی اقدامی است عقلایی با هدف مطالعه و بررسی هرچیزی که بتوان گفت ادبی است و مرتبط نمود ن آن با دیگر عناصر تشکیل دهنده یک فرهنگ. سؤال اساسی در پژوهش حاضر این است که «چگونه یک اثر ادبی جزء فرهنگ خودی شده یا در مواجهه با اثری بیان شده و تبدیل به جزئی از فرهنگ دیگری یا به عبارتی بومی می شود». «ایو شورل» بهترین روش پاسخ به این سوال را «مطالعه و بررسی مقایسه ای آثاری که برخاسته از زمینه های فرهنگی متفاوتند» می داند. تأثیر بدون تصرف اثری خارجی در ادبیات ملت دیگر ادبیات تطبیقی به معنی واقعی خود نیست . مثلا ترجمه ساده شعر یا داستان از زبانی به زبان دیگر به خودی خود بحث ادبیات تطبیقی نمی باشد ولی اقتباس شعر و داستان به صورتی که در ادبیات ملت گیرنده حل و هضم شود و مهر و نشان خاص آن ملت را بگیرد در قلمرو ادبیات تطبیقی است مثل تاثیر زهره و منوچهر ایرج میرزا از ونوس و آدونیس شکسپیر، تاثیر داستان لیلی و مجنون عربی در لیلی و مجنونهای فارسی، تأثیر عروض و بلاغت عربی در شعر فارسی و .... بر این اساس در تحقیق حاضر با مقایسه لیلی و مجنون نظامی گنجوی با اصل عربی آن، ضمن بیان وجوه تشابه و تفاوت دو اثرمذکورکه متعلق به دو فرهنگ متفاوت می باشند ، روند بومیسازی این اثر زیبا و جاودانی در فرهنگ اصیل ایرانیان مورد بر رسی قرار گرفته است. این تحقیق گونه ای مطالعه تطبیقی است بر مبنای اسناد کتابخانه ای موجود و سعی محقق بر آن بوده که از منابع دست اول موجود در این زمینه استفاده نماید . طیمطالعات صورت گرفته می توان گفت که نظامی گنجوی در داستان لیلی و مجنون، شعر عاشقانه ادبیا ت عرب را با فرهنگ عرفانی حاکم بر ایران عصر خود در هم می آمیزد و هر چند خود صراحتا به عرفانی بودن این اثر اشاره ای نکرده اما خواننده با تیزبینی در می یابد که نظامی به این داستان عربی الاصل رنگ و لعاب عرفانی داده و به این شیوه آن را با فرهنگ ایرانیان که با مضامین عرفانی مأنوس تر است گره زده و اثری جاودان خلق نموده که با فرهنگ ایرانیان به خوبی عجین گشته است . هدف از این دست مطالعات بررسی عناصر فرهنگی موجود در ادبیات هر جامعه و شناخت شیوه بومی سازی ادبیات ملل دیگر در جامعه خودی می باشد که در این زمینه ادبیات تطبیقی به بهترین وجه قادر است بستر لازم جهت مطالعات ادبی - جامعه شناختی را فراهم آورد . بر اساس نتایج پژوهش حاضر می توان گفت که راز ماندگاری آثار ادبی هر ملت در عجینشدن آن با فرهنگ و روحیات مردم آن مرز و بوم می باشد.

Keywords:

ادبیات تطبیقی , لیلی و مجنون , عشق , عرفان , بومی سازی فرهنگی و اقتباس ادبی.