سید علی رضا حجازی - استادیار گروه ادبیات دانشگاه قم

افزایش ارتباط میان ایران و غرب، به ویژه در یک قرن اخیر، بعضاً موجب نفوذ افکار و اندیشه های به اصطلاح روشنفکرانه در میان بخشی از جامعه ی ایرانی شده است. غربی ها با طرح سوالاتی در مورد دین اسلام و چگونگی ورود آن به ایران، در صدد القای این فکر بوده اند که اسلام با زور از جانب بیگانگان (تازیان!) بر ایرانیان تحمیل شده است. آنچه که موجب تأسف و اندوه بیشتر می شود، تکرار این کلمات از جانب برخی از جوانان ایرانی است که تصور می کنند طرح این مطالب در راستای عرق ملی و احساسات وطن دوستانه است. کنکاش در مورد نقش اسلام در تاریخ ایران و تأثیر آنب ر جنبش نرم افزاری و تولید علم، می تواند از زوایا و ابعاد مختلف انجام پذیرد. یکی از مهم ترین موارد آن، نقش اسلام در پیشرفت های علمی و جنبش نرم افزاری ایرانیان است. آنگاه که بیشتر جامعه ی ایرانی در شرایط سخت و دشوار و بر اساس نظام کاست ، از بسیاری حقوق مشروع خود محروم بود، ندای رهایی بخش اسلام، در بردارنده ی آزادی و رهایی از بت های اشخاص و ابزار، و ایجاد عدالت بود. در این راستا نه تنها امکان علم آموزی برای همگان فراهم گشت؛ بلکه این امر به عنوان یک ضرورت تلقی گردید. اسلام در حوزه ی علم و دانش، برای ایرانیان رهاوردهای عظیم و گسترده در بر داشت. کافی است حتی بخشی از آن موارد، تبیین گردد تا بتوان خدمت دین اسلام را، به این سرزمین باستانی دریافت. کشف استعدادهای پنهان (و حتی زنده به گور شود!) امکان تماس های علمی بسیار گسترده با سایر ملل، (با توجه به برداشته شدن مرزها و محدودیت های گذشته)، فراهم شدن زمینه ی مسافرت های علمی به اقصی نقاط خلافت اسلامی، رقابت دربارهای خلفا و سلاطین حکومت های موجود در داخل ایران برای استفاده از علما و دانشکمدان، ترجمه ی کتاب های مختلف علمی و فکری به زبان عربی و سپس فارسی، و طرح شدن این کتاب ها در محافل علمی، احترام به شعور علما و رشد جایگاهشان در بین مردم و حکومتها، فراهم شدن زمینه های مساعد برای رقابت ایرانیان با سایر ملل از نظر علمی و سرانجام اینکه این اسلام بود که به ایرانیان هویت علمی داد.

جنبش نرم افزاری، وضعیت ایران در آستانه ی ورود اسلام، جایگاه علم و تولید علم در اسلام، تأثیر ورود اسلام به ایران، دین و معارف اسلامی، خدمات متقابل اسلام و ایرانیان