محبوبه صدیقی - کارشناس ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی

با طلوع اسلام در جزیره العرب و سپس گسترش آن در تمام جهان، تأثیرات عمیقی در بسیاری از حوزه های سیاسی و جغرافیایی و علمی جهان به وجود آمد که گسترش آن توسط مسلمانان بوده است. پیشرفتی که عاملش در خود دین اسلام نمایان بود، یکی تأکید قرآن و پیامبر و جانشینانش و دیگر احتیاجات مسلمین برای اداره ی سرزمین های فتح شده بوده است. فرهنگ علم را، می توان به دانش مرتب در باره ی پدیده های طبیعی و بررسی منطقی روابط میان مفاهیم که این پدیده ها به کمک آنها بیان می شوند، تعریف کرد. پدیده ی بر قراری ارتباط بین اسلام و تمدن های پیشین، زمینه ی تضارب آرا و افکر را فراهم ساخت. بی شک می توان گفت دانشمندان اسلامی در گسترش علوم مختل خصوصاً علم ریاضیات در شاخه های مختلف آن اقدام نمودند و این حرکت علمی چنان گسترده بود که تمام عرصه های علمی را در بر گرفت. از پزشکی تا شیمی و فیزیک، حتی هنر و ادبیات، همه مورد تحقیق و تفحص مسلمین قرار گرفت. علومی که شروع هر کدام با ترجمه ی متون کشورهای فتح شده و بیگانگان و سپس با تأسیس و گسترش مدارس و مراکز علمی توسعه پیدا کرد، که می توان به نهضت ترجمه و گسترش مدارس علمی از سویی و اهتمام حکام اسلامی به امر دانش افروزی جامعه در کنار تسامح آنان نسبت به بیگانگان، از علل اصلی این ترقی علمی اشاره نمود، به گونه ای که علم امروز وامدار جهان اسلام است. دین اسلام به دلیل ویژگی اهلی خود توانست پایه ی تجانس عناصر نامتجانس نژادی و قومی در حوزه ی تمدن شود و زمینه را برای بروز درخشش استعداده، فراهم آورد.

تمدن اسلامی، نوآوری در علوم، علم آموزی