مژگان ویسی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مسعود شیدائی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم و فناوری های زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
فهیمه کوهدار - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم و فناوری های زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

مقدمه: سرده گز متعلق به تیره گزیان دارای ۵۴ گونه می­باشد. از نظر تاکسونومیکی به علت وجود برخی پیچیدگی­های بین گونه­ای ناشی از نفوذ و دورگه­ گیری، تعداد گونه­ های این سرده در دنیا و هم­چنین در ایران مورد بحث است.هدف: لذا هدف از این مطالعه، بررسی موقعیت تاکسونومیکی و تنوع صفات ریخت­شناسی ۵۱ نمونه از ۱۰ گونه سرده گز متعلق به مناطق مختلف ایران می­باشد.مواد و روش ها: تعداد ۹ صفت (۴ کمی، ۵ کیفی) از ساختار ریخت­ شناسی اندام­ های رویشی و زایشی گونه­ ها مورد بررسی و تجزیه و تحلیل آماری قرار­گرفت. هم چون صفات تعداد گلبرگ، تعداد کاسبرگ، محل اتصال پرچم به لوب، اندازه برگه نسبت به کاسه گل، شکل کاسبرگ خارجی، شکل کاسبرگ داخلی، شکل نوک کاسبرگ خارجی، تعداد ردیف های پرچم و تعداد پرچم از ویژگی های بارز ریخت شناسی در این سرده است.نتایج: در نمودار PCA دو مولفه اصلی بیشترین واریانس را نشان دادند. نمودار PCA biplot برای نشان دادن متغیرترین صفات در مطالعات ریخت­ شناسی رسم شد و هم­چنین نمودار خوشه­ای حاصل از مطالعات ریخت­ شناسی برای نشان دادن جدایی مرز بین گونه ­ها رسم شد. مرز همه ی گونه ها با صفات ریخت شناسی مذکور از هم جداشدند و فقط مرز گونه ­های T. karakalensis، T. korolkowii، T. ramosissima به دلیل هم­پوشانی در صفت اندازه برگه نسبت به کاسه گل از یکدیگر جدا نشدند. اطلاعات بدست آمده با نتایج حاصل از مطالعات مولکولی با مارکر  SCoT  که قبلا صورت گرفته هم­خوانی دارد.نتیجه گیری: تحقیق حاضر بیانگر حضور تنوع ریخت­ شناسی در گونه ­ها و حتی بین افراد یک گونه از این سرده در ایران می­باشد و هم­چنین نشان می دهد صفات ریخت­ شناسی همراه با مطالعات مولکولی در تعیین مرز گونه­ ها موثر می­باشد.

آنالیز خوشه ای, تنوع ریختی, تاکسونومیکی