محمد امین نوروزی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته بیوتکنولوژی . گروه تولیدات گیاهی. دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی. دانشگاه گنبد کاووس
لیلا آهنگر - استادیار گروه تولیدات گیاهی. دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی. دانشگاه گنبد کاووس
کمال پیغام زاده - استادیار بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان،
حسین صبوری - دانشیار، گروه تولیدات گیاهی. دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی. دانشگاه گنبد کاووس
سید جواد سجادی - استادیار گروه تولیدات گیاهی. دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی. دانشگاه گنبد کاووس

به منظور تجزیه و تحلیل گرافیکی و برآورد پارامترهای ژنتیکی برای خصوصیات زراعی و فیزیولوژیکی، از تلاقی دای­آلل دو­طرفه در هشت ژنوتیپ کلزا استفاده شد. بذور F۱ به همراه والدها (۶۴ ژنوتیپ) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی، در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که جزء a و b برای تمامی صفات معنی­دار شد. نتایج آزمون مقدماتی دلالت بر برقراری فرضیات مدل جینکز و هیمن تنها برای صفات طول خورجین، تعداد خورجین در شاخه فرعی، تعداد کل خورجین در بوته و وزن هزار دانه بود. برآورد معنی­دار مقادیر D و H۱ برای تمامی صفات، دلالت بر وجود اثر توام افزایشی و غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی این صفات داشت، درحالی که سهم واریانس غیرافزایشی برای تمامی صفات، بیشتر از اثرات افزایشی بود که با مقادیر بالای میانگین درجه غالبیت مطابقت داشت. مقادیر مثبت و معنی­دار جزء F، بیانگر این است که آلل­های غالب، صرف نظر از مثبت یا منفی بودن، فراوانی بیشتری در بین والدین دارند. تحلیل گرافیکی هیمن نشان داد که صفت وزن هزار دانه، تحت تاثیر فوق غالبیت ژن­ها قرار داشت. وراثت­پذیری خصوصی تمامی صفات پایین بود که می­تواند نشان­دهنده تاثیر بیشتر اثرات محیطی و غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی آن­ها باشد. نتایج نشان داد که برای بهبود عملکرد در کلزا، روش­های مبتنی بر گزینش چندان موثر نیست و باید از طریق تولید هیبرید و بهره­برداری از اثرات غالبیت ژن­ها اقدام نمود.

اثرات ژنی, تجزیه گرافیکی, غالبیت, وراثت­ پذیری, هیمن