حسین محمدی دهبالایی - گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی دانشکده تولید گیاهی دانشگاه کشاورزی و علوم منابع طبیعی گرگان
علی اصغر نصرالله نژاد - عضو هیئت علمی گروه بیوتکنولوژی و اصلاح نباتات ، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان ، ایران
علی اشرف مهرابی - گروه زیست فناوری منابع طبیعی، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
خلیل زینلی نژاد - گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی دانشکده تولید گیاهی دانشگاه کشاورزی و علوم منابع طبیعی گرگان
حسن سلطانلو - گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی دانشکده تولید گیاهی دانشگاه کشاورزی و علوم منابع طبیعی گرگان
سید طه دادرضایی - بخش تحقیقات غلات، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

شناسایی منابع ژن های مقاومت گیاهچه ای و گیاه کامل برای ایجاد ارقام گندم دارای مقاومت پایدار، امری ضروری است. در این پژوهش تعداد ۱۰۰ ژنوتیپ آژیلوپس تائوشی جمع آوری­شده از زیستگاه های طبیعی، در ایستگاه تحقیقاتی عراقی محله گرگان در خط های یک­متری کشت شده و با پاتوتیپ شایع زنگ قهوه ای گرگان تیمار شدند. این آزمایش با طرح بلوک­های کامل در سه تکرار اجرا شد. واکنش گیاهچه ای نیز در گلخانه موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج با شش پاتوتیپ ایران با طرح کاملا تصادفی در دو تکرار بررسی شد. برای ارزیابی مقاومت از تیپ آلودگی، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری، شدت نهایی آلودگی و ضریب آلودگی در مزرعه و تیپ آلودگی در گلخانه استفاده شد. نتایج نشان داد که در شرایط گلخانه فراوانی ژنوتیپ های مقاوم، نیمه مقاوم، نیمه حساس و حساس به ترتیب ۷، ۱۳، ۱۳ و ۶۷ درصد بود. در مزرعه نیز فراوانی این ژنوتیپ ها به ترتیب ۱۴، ۴۹، ۷ و ۳۰ درصد مشاهده شد. ضریب همبستگی بین شدت نهایی آلودگی، با ضریب آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (AUDPC)، به ترتیب ۹۷/۰ و ۹۵/۰ بود. ۵۷ ژنوتیپ با توجه به شدت نهایی آلودگی ۴۰-۵/۳، ضریب آلودگی ۳۰-۴/۱ و rAUDPC، ۱-۳۲ درصد با واکنش نیمه حساس و نیمه مقاوم شناسایی شدند. در مرحله گیاهچه ای، ۴۶ ژنوتیپ حساس به بیماری بودند که در مرحله گیاه بالغ مقاومت نشان دادند. برخی از ژنوتیپ­ها از افغانستان، آذربایجان، چین و ازبکستان به تمام جدایه ها مقاوم بودند که می توان از آن­ها به عنوان منابع ژنتیکی مناسب برای مقاومت به بیماری زنگ برگ در به­نژادی گندم های زراعی بهره گرفت.

آژیلوپس تائوشی, زنگ قهوه ای گندم, سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری, مقاومت گیاهچه ای, مقاومت گیاه کامل