خسرو مفاخری - دانش آموخته دکتری اصلاح نباتات، گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز- تبریز- ایران
مصطفی ولیزاده - استاد گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز- تبریز- ایران
سیدابولقاسم محمدی - استاد گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز- تبریز- ایران

بررسی نحوه توارث صفات زراعی، نوع عمل ژن­ها و انتخاب روش اصلاحی مناسب در جهت دستیابی به حداکثر پتانسیل ژنوتیپ­های اصلاحی از اهمیت بالایی برخوردار است. به منظور برآورد اجزای ژنتیکی صفات مورفولوژیکی مهم با تجزیه میانگین نسل­ها به کمک روش مدل مخلوط (Mixed Model)، چهار نسل پایه (F۱، F۲، BC۱ و BC۲) حاصل از تلاقی اینبرد لاین­های ذرت MO۱۷ (متحمل به خشکی) و B۷۳ (حساس به خشکی) تحت عامل تنش آبی در سه سطح (آبیاری نرمال، تنش ملایم و شدید کم­آبی) در شرایط مزرعه در سال­های زراعی ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد میزان هتروزیس نسبت به میانگین والدین در شرایط آبیاری نرمال برای صفات وزن تک دانه (۱۱۲ درصد)، در تنش ملایم برای عملکرد دانه (۵۹ درصد) و در تنش شدید برای صفت تعداد روز بین ظهور دانه گرده و رشته­های ابریشمی (۵۹ درصد) به دست آمد. متوسط درجه غالبیت در آبیاری نرمال برای صفت وزن ۱۰۰ دانه، در تنش ملایم برای صفت تعداد بلال در بوته و در تنش شدید برای صفات ارتفاع بوته با گل تاجی و تعداد برگ در بوته مثبت و بزرگ­تر از یک به دست آمد. همچنین در سه عامل تنش آبی باتوجه به بیشتر بودن اثرهای غالبیت (اثرهای غالبیت برای عملکرد دانه در آبیاری نرمال ۷۵، تنش ملایم ۱۱۵ و تنش شدید ۶۳ به دست آمد) و واریانس غالبیت در کنترل ژنتیکی عملکرد دانه و صفات مهم، تولید واریته­های هیبرید برای بهره­برداری از این اثرها ضروری است.

تجزیه میانگین نسل­ها, تنش کم­آبی, ذرت, مدل مخلوط