رضا صادق نژاد - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان، ایران
مینو محمدی - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان، ایران
کیومرث کلانتری درونکلا - استاد، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
محدثه صادقیان لمراسکی - عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران ، استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان، ایران

موضوع دفاع مشروع بعنوان یک قاعده مهم فقهی و حقوقی از دیر زمانی نزد اقوام و ملل مختلف تا به امروز وجود داشته و همواره با گذشت زمان بتدریج تحول و تکامل یافته و دامنه آن گسترش پیدا کرده است ، بخصوص در حقوق جزای اسلام که بخشی تقنینی کشور ما را در بر میگیرد مسئله دفاع مشروع تحت عناوین و مباحث گوناگونی مورد بررسی و گفتگوی فقهای اسلامی قرار گرفته است .از نظر اهمیت این مبحث باید گفت که دفاع مشروع تاثیر بسزائی در مبارزه با جرم و منع مجرمان از ارتکاب جنایت دارد زیرا هر گاه جانی بداند در صورت تجاوز به حقوق دیگران ، طور مستقیم مورد دفاع مجنی علیه قرار خواهد گرفت و نیز آگاه باشد مدافعی که با وجود تمامی شرایط دفاع از نفس ، مال یا عرض و ناموس خود دفاع می کند هیچگونه مسئولیتی در برابر ایراد هرگونه آسیب و زیانی به متجاوز ندارد از ارتکاب جنایت و تجاوز خود داری خواهد کرد.فقیهان فریقین برای دفاع مشروع در حوزه دفاع سازمان یافته شرط خاصی را ذکر نکرده اند. تنها شرطی که در این حوزه وجود دارد وقوع تجاوز و حمله دشمن است. این شرط نیز از شرایط مشترک در دفاع سرزمینی و شخصی است. دومین شرطی که برای دفاع ذکر شده، ضروری بودن دفاع است. بر پایه این شرط مدافع تنها در صورتی حق دارد از زور و قدرت استفاده کند که دفع تجاوز منوط به آن باشد و راه دیگری برای دفع خطر نباشد.سومین شرطی که در دفاع مشروط ذکر شده، شرط تناسب دفاع و تجاوز است. عنوان تناسب از عنوان «الاسهل فالاسهل» استفاده شده است. مراد فقیهان از عنوان «الاسهل» رعایت ترتیب و تدریج در شدت عمل است.فقیهان برای دفاع درجاتی ذکر کرده اند که مدافع باید از آسان ترین درجه ای که ظن غالب در امکان دفاع از خود دارد، شروع کند و به تدریج در صورت نیاز به سمت شدت عمل بیشتر برود.

دفاع مشروع، شعیه، سنت، فقه، مال