مهدی برهانی مرند
محمد علی پرغو

در دوره صفویه با تغییر معادلات جهانی، روابط ایران به عنوان نخستین حکومت شیعه مستقل و مقتدر با غرب گسترش یافت. این ارتباط در زمینه های مختلف بویژه در زمینه مذهبی بود و به علت وضعیت خاص ایران و اروپا در این میان حضور مبلغین مذهبی مسیحی به خصوص در دوره شاه عباس اول تاثیر قابل توجهی در گسترش روابط و مناسبات سیاسی و اقتصادی صفویان با غرب داشت. دولت های اروپایی کاتولیک و وفادار به پاپ، به علت حمایت از مسیحیت و بطور خاص پاپ و مذهب کاتولیک درصدد ارسال مبلغانی به کشورهای مختلف از جمله ایران برآمدند تا به تبلیغ آیین خود بپردازند. از نظر مذهبی هدف اصلی مبلغان ترویج مسیحیت کاتولیک و رقابت با گروه های تبلیغی مسیحیت پروتستانی بود.در عین حال آنان به دنبال رسیدن به اهداف سیاسی و نظامی و تجاری نیز بودند و به علت پیوستگی دین و سیاست و حمایت دولت ها از مبلغان، این هیئت ها همزمان می توانستند در خدمت منافع سیاسی و تجاری دولت های متبوع خود نیز قرار گیرند و حتی این مسئله باعث شد بسیاری از محققان به انگیزه مذهبی ارسال مبلغان توسط مراکز مسیحی غرب تردید کنند و آن را بهانه و سرپوشی برای مقاصد اروپاییان بدانند. شاهان صفوی به ویژه شاه عباس نیز درپی آن بودند تا روابط خود را در راستای اهداف مشترک سیاسی، اقتصادی، افزایش دهند. به همین علت و علل فراوان دیگری سیاست آزادی و تسامح مذهبی را نسبت به مسیحیان در پیش گرفته و به مبلغان مسیحی اجازه تبلیغ و انجام مراسم مذهبی داده شد. فارغ از هرگونه انگیزه این مراکز مسیحی و اهداف و برنامه های آنان که تا به حال موضوع پژوهش بسیاری از پژوهشگران و مستشرقان خارجی و ایرانی قرارگرفته است. در اکثریت این پژوهش ها به نوعی از دید و منظر طرف های غربی به موضوع توجه شده و بیشتر اهداف و اغراض آنها مدنظر محققین قرارگرفته است.این پژوهش برآن است که با نگاهی علمی و با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها و مطالعه کتابخانه ای و بررسی و واکاوی اسناد و متون تاریخی (سفرنامه ها بعنوان منابع دست اول)، بصورت منسجم و به شکلی نظام مند، به موضوع پرداخته و انگیزه ها و دلایل شخص شاه عباس اول را در این ارتباطات و مناسبات با مسیحیان اروپایی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.