فائزه رجب زاده - استادیار گروه زراعت، واحد شهرقدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
ابراهیم پذیرا - استاد، گروه خاکشناسی، دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

با توجه به محدود بودن منابع آبی کشور و خشکسالی های اخیر و نیز، اثرات سوء زیست محیطی ناشی از رها سازی غیر اصولی زهاب های حاصل از کشاورزی، مدیریت و بهره برداری بهینه از این گونه آب ها امری ضروری است. در این پژوهش امکان استفاده مجدد از زهاب های حاصل از کشت نیشکر در دشت خوزستان برای کشت جو و اکالیپتوس و تخلیه نهایی به تالاب های مصنوعی و یا حوضچه های تبخیری، به صورت برنامه شبیه سازی مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا، با استفاده از آزمون های شوری زدایی، بهترین مدل تجربی شوری زدایی خاک ها در محدوده مطالعاتی تعیین شد. با استفاده از مدل تجربی شوری زدایی، نسبت به تهیه یک مدل شبیه سازی، به منظور تعیین میزان شوری نهایی خاک (ECf) به ازاء کاربرد تراوشات عمقی حاصل از آبیاری زراعت نیشکر اقدام شد. سپس، بر اساس میزان زهاب نیشکر و نیاز آبی جو و اوکالیپتوس، مساحت زمین های قابل کشت این گیاهان تعیین شد. همچنین، با تهیه یک برنامه محاسباتی، مساحت حوضچه تبخیری و یا تالاب های مصنوعی، برای تخلیه زهاب باقیمانده از کلیه زراعت ها تعیین شد. نتایج نشان داد، با استفاده از زهاب یک هکتار زراعت نیشکر در سال دوم کشت، می توان ۵/۰ هکتار جو کشت کرد و با استفاده از باقیمانده زهاب یک هکتار نیشکر و زهاب ۵/۰ هکتار جو، می توان ۲۲/۰ هکتار اوکالیپتوس کاشت. در نهایت، مساحت محدوده های مورد زهکشی برای ایجاد یک هکتار حوضچه تبخیری (بیلان آبی صفر)، تالاب (ارتفاع سطح ایستابی ۲۵/۰+ متر) و تالاب (ارتفاع سطح ایستابی ۵/۰+ متر)، با استفاده از مقادیر زهاب باقیمانده از زراعت نیشکر، جو و اوکالیپتوس برابر با ۴۳۴۸/۰ متر در طول یک سال زراعی به ترتیب برابر با ۷۱۵/۵، ۶۱/۱۲ و ۵۱/۱۹ هکتار به دست آمد.

آبشویی, تالاب مصنوعی, حوضچه تبخیری, زهاب زراعت نیشکر