امیر رضا صفایی - موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
تیمور تنها - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
علیرضا آقاشاهی - موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
علی شادمامن - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
منصوره عاملی - موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

ذرت مهم ترین جزء خوراک متراکم در دام­ ها می­ باشد که بر اثر تغییرات اقلیمی و کاهش بارش ­های جوی، قیمت آن همیشه افزایشی بوده و لذا کاربرد پسماندهای ذرت در تغذیه دام، مقرون به ­صرفه بوده و ضروری به ­نظر می ­رسد. پس از فرآوری دانه ذرت و استخراج نشاسته آن، محصولات فرعی شامل فیبر ذرت (پوسته خارجی)، جرم­ ذرت (جنین و جوانه) و محلول ضایعاتی گلوتن ذرت تولید می­ شود که این پسماندها منابع غنی برای تغذیه دام ­ها می­ باشند. هدف این پژوهش تعیین ترکیب شیمیایی، تخمیرپذیری، گوارش پذیری، پروتئین و انرژی قابل متابولیسم فیبرذرت و خوراک­ گلوتن (مخلوط فیبر و گلوتن­ ضایعاتی) در تغذیه نشخوارکنندگان، می­ باشد. پسماندهای ­ذرت فرآوری شده شامل فیبرذرت، جرم ­ذرت، خوراک­ گلوتن (مخلوط فیبر و گلوتن مایع­ ضایعاتی) از شرکت تجاری تهیه شدند. سپس نمونه ­های آزمایشی در آزمایشگاه موسسه تحقیقات علوم دامی ­کشور، آسیاب شده و ترکیب­ شیمیایی، تخمیرپذیری و گوارش ­پذیری این پسماندها اندازه ­گیری شدند. تولیدگاز با استفاده از مخلوط شیرابه شکمبه سه راس گاو نر تالشی فیستولا­گذاری شده، برای زمان ­های مختلف تخمیر شامل ۷۲،۴۸،۲۴،۱۲،۸،۶،۴،۲ و ۹۶ ساعت انکوباسیون شکمبه ­ای، انجام شد. سپس پروتئین و انرژی قابل متابولیسم و نیز خوراک مصرفی روزانه پسماندهای ذرت به دست آمدند. ماده ­آلی، پروتئین­ خام، چربی­ خام، خاکستر خام، الیاف نامحلول در شوینده خنثی، کربوهیدرات­ های غیرفیبری و نشاسته در فیبر ذرت به­ ترتیب ۸۹/۳، ۱۴/۰، ۳/۳، ۱۰/۷، ۷۰/۲، ۱/۷ و ۳/۵ درصد، در جرم ­ذرت به ­ترتیب ۹۸/۴، ۹/۱، ۵۲/۱، ۱/۶، ۲۷/۳، ۹/۹ و ۱۰/۷ درصد و نیز در خوراک­ گلوتن­ ذرت به ­ترتیب ۹۴/۹، ۲۰/۶، ۳/۵، ۵/۱، ۵۳/۱، ۱۷/۶ و ۸/۵ درصد بودند. تولیدگاز )طی ۲۴ ساعت تخمیر شکمبه ­ای( فیبر ذرت و خوراک گلوتن­ ذرت به ­ترتیب ۳۷/۷ و ۶۱/۵ (میلی ­لیتر در ۲۰۰ میلی­ گرم) و نیز انرژی قابل متابولیسم آن ها ­به­ ترتیب ۶/۲ و ۱۱/۶ (مگاژول بر کیلوگرم) شدند. قابلیت ­هضم ­ماده­  آلی فیبر ذرت و خوراک­ گلوتن ­ذرت به ­ترتیب ۶۷/۱ و ۸۰/۲ (درصد) شد. پروتئین قابل متابولیسم فیبر ذرت و خوراک­ گلوتن­ ذرت به­  ترتیب ۱۳/۰ و ۱۵/۵ (گرم در کیلوگرم) شد. هم چنین خوراک مصرفی روزانه (خوراک­ گلوتن­ ذرت) برای گاو، گوسفند و بز به­ ترتیب ۴۲۲۶/۳، ۱۱۰۲/۴ و ۹۳۲/۵ (گرم در روز وزن متابولیکی) به دست آمد. با توجه به ­مناسب بودن ترکیب­ شیمیایی، تخمیرپذیری و گوارش ­پذیری خوراک­ گلوتن ذرت به­ نظر می­ رسد این پسماندها برای تغذیه دام ­ها مفید می ­باشد. خوراک­ گلوتن ­ذرت را می توان به عنوان جایگزین بخش فیبری جیره نشخوارکنندگان استفاده نمود. در مجموع کاربرد پسماندهای حاصل از ذرت فرآوری ­شده می­ تواند منجر به کاهش هزینه تولید خوراک در نشخوارکنندگان شود.

پسماندهای ذرت فرآوری شده, تولید گاز, قابلیت هضم, نشخوارکنندگان