سحر امین خواه - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
محمد علی محمودی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
عارف بهمنی - سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کردستان، سنندج، ایران
گلاله غفاری - گروه آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و دامپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سنندج، ایران

فرسایش آبی یک تهدید جهانی برای محیط زیست به شمار می رود که آثار سوئی بر کیفیت خاک و آب دارد. مدل های فرسایش خاک ابزار مناسبی برای شبیه سازی فرسایش خاک، شناسایی نواحی مستعد فرسایش و نیز ارزیابی برنامه های عملیات حفاظت خاک می باشند. در این مطالعه از ابزار ارزیابی خاک و آب (SWAT) برای شبیه سازی رواناب و رسوب در حوضه آبخیز سد گاوشان در غرب ایران استفاده شد. بدین منظور از داده های اقلیمی بدست آمده از یک دوره زمانی ۱۱ ساله، از اول ژانویه ۲۰۰۵ تا آخر دسامبر ۲۰۱۵، از ایستگاه های باوله، روانسر، سنقر، قروه، سنندج، کرمانشاه، کنگاور و کامیاران استفاده شد. همچنین دو روش متفاوت برای برآورد پارامترهای مدل بکار گرفته شدند. در روش مستقیم، که یک روش دترمینستیک (قطعی) بود، پارامترهای مدل بطور مستقل از نقشه های رقومی ارتفاع (DEM)، خاک، کاربری اراضی و نیز داده های اقلیمی برآورد شدند؛ در حالیکه در روش معکوس، که یک روش استوکاستیک (تصادفی) بود، مدل با استفاده از پارامترهای حساس آن به کمک روش SUFI-۲ در نرم افزار SWAT-CUP واسنجی گردید. کارایی مدل در روش مستقیم با استفاده از ضرایب تبیین (R۲) و نش- ساتکلیف (NS) و در روش معکوس با استفاده از P فاکتور و R فاکتور ارزیابی شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که در روش مستقیم، بر اساس داده های ماهانه (۲۰۱۳-۲۰۰۸)، کارایی مدل برای رواناب رضایت بخش (۶۶/۰=R۲؛ ۶۳/۰=NS) و برای رسوب نسبتا خوب (۴۲/۰=R۲؛ ۳/۰=NS) بود. با اینحال، هنگامی که این داده ها در مقیاس ماهانه (میانگین روزهای هر ماه) میانگین گیری شدند، نتایج پیش بینی مدل برای رواناب (۹۴/۰=R۲؛ ۸۳/۰=NS) و رسوب (۶۱/۰=R۲؛ ۵۳/۰=NS) بهبود یافت. همچنین واسنجی پارامترهای مدل کارایی مدل را برای رواناب ( ۶/۰ R فاکتور) و رسوب ( ۴/۰ R فاکتور) افزایش داد. نتایج بدست آمده نشان می دهند که مدل SWAT از قابلیت مطلوبی برای تصمیم گیری در مدیریت حوضه آبخیز سد گاوشان برخوردار است.R فاکتور) و رسوب ( ۴/۰R فاکتور) افزایش داد. نتایج بدست آمده نشان می دهند که مدل SWAT از قابلیت مطلوبی برای تصمیم گیری در مدیریت حوضه آبخیز سد گاوشان برخوردار است.

رسوب, رواناب, گاوشان, مدل SWAT