الهه آهنی - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه زابل
سامان ضیایی - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه زابل
حمید محمدی - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه زابل
مصطفی مردانی نجف آبادی - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی و عمران روستایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
عباس میرزایی - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی و عمران روستایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

با افزایش رشد جمعیت و تنوع رژیم­های غذایی، تقاضای غذا و به دنبال آن تقاضای آب و انرژی برای تولید غذا دچار تغییر و تحول شده است. رویکرد همبست آب- غذا- انرژی یک چشم انداز کلی از پایداری است که تلاش می کند تا تعادل میان اهداف مختلف، منافع و نیازهای جوامع و محیط زیست را براساس کمی سازی روابط آب- غذا- انرژی از طریق مدل سازی های کیفی و کمی و همچنین پیشبرد تحقیقات برای مدل سازی یکپارچه و مدیریت برای ارائه استراتژی های مهم توسعه پایدار در جهان پویا و پیچیده امروز را برقرار سازد. لذا پژوهش حاضر با هدف جلوگیری از ارائه و اجرای سیاست­های نامناسب و تک­بعدی در تولید محصولات زراعی، به ارائه یک مدل برنامه­ریزی ریاضی چند هدفه با استفاده از رویکرد همبست آب- غذا- انرژی پرداخته است. این مدل در محدوده مطالعاتی مشهد در استان خراسان رضوی بکار گرفته و اهداف متفاوتی از جمله حداکثرسازی سودکشاورزان و انرژی حاصل از تولید موادغذایی (کالری) و حداقل سازی مصرف کود و سم، انرژی، انتشار گازهای گلخانه­ای، آب­آبیاری برای سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ در نظر گرفته شده است. با بکارگیری رویکرد همبست در انتخاب سطح زیرکشت محصولات زراعی محدوده مطالعاتی مشهد، سطح زیرکشت در الگوی بهینه ۳۸/۴۸ درصد، مصرف آب­آبیاری ۲۵ درصد، انرژی ۱۱/۵۳ درصد و میزان تولید کالری محصولات ۳۳ درصد، مقدار مصرف سم و کود ۳/۳۸ درصد، هزینه­های تولید ۸/۶۰ درصد، انتشار گازهای گلخانه­ای ۴۰ درصد، مصرف سوخت دیزل ۴/۳۸ درصد و تولید کل ۳۳ درصد در الگوی چندهدفه برای محدوده مطالعاتی مشهد کاهش و سود خالص کشاورزان ۳/۴۹ درصد افزایش یافته است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که هرچند با در نظر گرفتن یک حوزه از حوزه­های آب- غذا- انرژی بصورت مجزا اثرات تک­بعدی هر یک از سیاست­ها در بخش­کشاورزی منعکس می­شود، اما با استناد به تنها یک حوزه نمی­توان در مورد اثربخشی سایر سیاست­ها تصمیم­گیری قطعی نمود. در مجموع در راستای تامین امنیت­غذایی با استفاده از همبست آب- غذا- انرژی بایستی مناطق مناسب برای کشت محصولات خاص در محدوده مطالعاتی مشهد شناسایی شود. در نهایت الگوهای کشت بهینه پیشنهادی که بر مبنای مدیریت صحیح منابع آب، انرژی، افزایش راندمان اقتصادی محصولات کشاورزی و حفاظت زیست­محیطی تهیه شده به طور کامل اجرا شود.

برنامه زراعی, برنامه ریزی غیرخطی چند هدفه, مدل سازی همبست آب- غذا- انرژی