صابر شاهی زینتلو - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تربیت مدرس
زهرا حصارکی زاد - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی

رودخانه ها به عنوان محیط های پویا و با پتانسیل بالا برای زندگی انسان ها، همیشه مورد توجه قرار گرفته اند که پیوسته مورفولوژی آن ها درحالتغییر بوده است که این تغییرات در سکونتگاه های انسانی به ویژه مناطق روستایی اطراف رودخانه نمود پیدا کرده اند. در این پژوهش مورفولوژیرودخانه قلعه چای عجب شیر در استان آذربایجان شرقی از روستای هرگلان تا روستای محمود آباد به طول ۲۱ کیلومتر مورد بررسی قرار گرفتهاست. با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست از سال ۱۳۷۰ الی ۱۴۰۰ مسیر رودخانه در طی چهار دوره رقومی شده و پارامترهای هندسی رودخانهمانند طول موج، ضریب خمیدگی، شعاع دایره مماس بر قوس و زاویه مرکزی تغییرات در چهار بازه مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت با استفادهاز تکنیک های سنجش از دوری میزان تغییرات کاربری اراضی در روستاهای حاشیه رودخانه استخراج گردید. نتایج این پارامتر ها نشان میدهند کهتغییر و تحولات طبیعی رودخانه در سال های مذکور کمتر، اما تاثیر دخالت های انسانی بیشتر بوده است. در نهایت، طی سال های ۱۳۹۰ الی۱۴۰۰ رودخانه بیشترین میزان تغییرات را داشته است که در قالب تغییرات کاربری اراضی در اثر دخالت های انسانی در نواحی روستایی رخ داده اندکه به طور کلی نشان از دخل و تصرف انسان در بستر و حواشی رودخانه است.

ژئومورفولوژی رودخانه، دخالت های انسانی، تغییرات کاربری اراضی، مناطق روستایی، رودخانه قلعه چای